Ben konu üzerine yaklaşık 30 yıldır aralıksız çalışan birisi olarak konuya yeteri kadar önem verilmediğini gözlemliyorum Çünkü kentliler kentlerine dair bilgi üretemediği sürece aidiyet kurulamamış demektir.
Her şeyden önce kentlerin iradi olarak gelişen yerleşimler olduğunu kabul etmek gerekir. İzmirin bu konuda iradi olmaktan çok rastlantısal yaşanan / kentleşen / değişen bir kent olduğunu düşünüyorum.
Geçtiğimiz günlerde Akdeniz Akademisi tarafından Akdeniz Tarihi, Kültürü ve Siyaseti Sempozyumu başlığında ve Çoğulluğu ve farklılığı içeren bir birlik özlemi alt başlığında düzenlenen sempozyumu birinci gününde izledim. Bir kez daha bu kent için özlemlerim ve beklentilerimin ne kadar boşuna olduğunu gözlemledim.
İzmirin, kendisi hakkında bilgi üretemeyen, kendi kentsel değerlerini oluşturamayan ve kendiliğindenlik içine bırakılmış yalnız bir kent olduğunu bir kez daha gözlemledim.
Aslında gerek sempozyum bağlamında gerekse genel olarak söylenecek çok söz, yazılacak çok konu olduğunu düşünüyorum. Ama çok uzun olacağını düşündüğüm için kısa tutmak istiyorum. İsteyen olursa uzun uzun tartışılabilir de
Bir kere hazırlanan sempozyum için çağrı çıkarılmamış, İzmirde yaşayanlar olarak sempozyumu birkaç gün öncesi ancak duyduk. Ama bu sempozyumu düzenleyen kurumun şiarlarından birisi demokratik yaşamı kurmaktır!
Sempozyumu izlediğim süre içinde en çok Akdeniz duyarlılığı kavramını duydum. İzmir çalışan birisi olarak bu kavramın ne kadar afaki bir kavram olduğunu biliyorum / düşünüyorum.
İzmir özellikle Osmanlı Döneminde Batılılar tarafından bilgi üretilen bir kent olmuştur. Zaten kentsel gelişimi de Batılıların arzuları doğrultusunda ve de kendiliğindenlik içinde olmuştur. Bu süreci özetleyen Batı düşüncesi şudur:
Biz Hindistanda hem ekonomiyi hem idareyi elimize aldığımız için büyük sıkıntı yaşadık. Ancak İzmirde idareyi Türklere bırakarak ekonomiyi elimizde tutmayı yeğledik. Böyle olunca idareyi de dolaylı olarak kontrol altına almış olduk.
Günümüzde dünyanın birçok yerinde İzmir üzerine araştırmalar yapılıyor ve tezler yayınlanıyor. 400 yıl boyunca üretilen bilgi, günümüzde geniş bağlamda yeniden üretiliyor. İzmir bunu sadece seyrediyor diyeceğim, ama onu bile yapamıyor, inanın!
Dünyanın öbür ucundan birisi kalkıp Köprülü Fazıl Ahmet Paşa Vakfiyesi üzerinden tez hazırlıyor ve Paşanın 17. Yüzyıl ikinci yarısında kentin hangi köşesine çeşme yaptırdığını sokak ve hane sahibi isimleri bazında çalışıyor!
Avrupanın ortasında bir araştırmacı, Kozmopolitizmin Okulu: İzmir başlıklı çalışma içinde olabiliyor.
Dünyanın bir başka ucundan bir kişi -tünel yapıldığı zaman aklımıza gelen- Damlacık ve Değirmentepe (bölgeyle ilgi yayınlanmış tek bir çalışma yoktur!) topografyası üzerine onlarca sayfalık bilimsel bir araştırma içine giriyor ama biz Akdenizli olma yolunda önümüzü görmüyoruz
Dediğim gibi söylenecek çok şey var!
Gelelim Akdeniz duyarlılığına İzmirin yıldızının parladığı Osmanlı Döneminde Livorno, Marsilya, İskenderiye, Malta, Sakız, Beyrut, Napoli, Venedik gibi kentlerle yakın ticari ilişkileri olmuştur. Bu kentlerle kurulan ilişki İzmirin ticari, kültürel ve siyasi şekillenmesinde belirleyicidir. Bunlar üzerine hiçbir üretiminiz olmayacak, ama siz içi boş bir Akdenizlilikten yola çıkarak İzmir sempozyumu yapacaksınız.
Siz İzmirin tarihsel coğrafyası üzerine hiçbir şey üretmeyeceksiniz ama Akdenizin tarihi coğrafyasını bir hedef olarak koyacaksınız!
İzmiri İzmirli’ye anlatmanın yollarını aramadan / bulmadan İzmirli’ye Akdenizli olmayı öğreteceksiniz!
Elinizin altındaki kurumları dahi doğru dürüst yönetemeyeceksiniz, ama bir başka kurum üzerinden Akdeniz duyarlılığı üretmeye kalkacaksınız
Dostlar, İzmirde olmak bana dayanılmaz ağır geliyor
Gelelim sempozyum bildirilerine… Tabii hepsi üzerinde durmak -yazı çok uzayacağı için- mümkün değil, ama birisi var ki bana çok çarpıcı geldiği için üzerinde duracağım.
Bildiri sunanlardan Prof. Dr. Viktor Azarya, Kudüs – İbrani Üniversitesinden geliyordu ve konusu Hayfa ile İzmiri benzerlikler bakımından karşılaştırmaktı. Yaklaşık 25 dakikalık konuşmanın 10 dakikasında körfezler, dağlar, denizler, demografik yapı üzerinden bir şeyler söylendi Ama geri kalan zamanda AKP eleştirisi vardı. 9 Eylül 1922 (yanlış olarak!) İzmir yangını vardı. İzmirde Rum ve Ermeni mahallerinin kalmadığı vardı.
Konuşmacı, Hayfa kentinin önce bir Arap liman kenti olduğunu ve daha sonra Yahudiler tarafından iskân edildiğini söyledi. Şimdi Hayfada liman tarafında iki Arap mahallesi varmış. Ama İzmirde Rum ve Ermeni mahalleleri kalmamış! Milli Mücadele sonunda işgalden kurtulan bir kentte vahamet daha büyük olmuş! Adamlar Araplar’ın elinden kentlerini almışlar! Türkler kentlerini Batı emperyalizminden ve onların piyonu olan işgalcilerden kurtarmışlar ama bu kentte yaşananların vahameti daha büyük olmuş!
Konuşma sonunda İzmirin entelektüel dünyasından özlemle beklenen soru geldi:
Efendim Hayfanın portakalları ünlüdür. Acaba bu meyvenin Hayfanın ticaretine katkısı ne kadarmış,… gibi bir şey.
Cevap:
Efendim siz herhalde Hayfa ile Yafayı karıştırdınız
Nedense bu satırları yazarken aklıma birdenbire Sodom ve Gomore canlanıverdi.
Daha ne yazayım ki
Dostlar, İzmirde olmak bana dayanılmaz ağır geliyor
Bir yanıt bırakın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.