Kategori: Oğuz Adanır

Önemli toplumsal olaylar kolektif tarihe mal olur ve kolay kolay unutulmaz. Bu olaylar çok sık olmasa da kimi zaman kendilerine rağmen çok ilginç ve ironik sonuçlar ya da düşüncelere yol açabilir. 15 Temmuz bunlardan biridir. Cemaat olarak adlandırılan kesim kime karşı ve neden örgütlenmiştir sorusu özetle Kemalist, Cumhuriyetçi ya da Laiklere şeklinde yanıtlanabilir. Bu cemaat…

Yaşam iyiden iyiye tatsız tuzsuz bir hal aldı, içinden geçtiğimiz çok çalkantılı sürecin bunun en önemli nedeni olduğunu söylememizin bir önemi ya da anlamı var mı? Çocukluğumdan bu yana geçmişe bir göz attığımda 1960 darbesi ve sonrası, 12 Mart, 1974 Kıbrıs harekatı ve bugüne kadar sürüp gelen yol açtığı ekonomik bunalım, 1970’lerdeki devrimci ve milliyetçi…

Halit Ziya: “Lui Ramber, İsviçre?nin pek tanınmış ve pek muhterem ileri gelen hukukçularından? Hayatının çeyrek yüzyıla yakın bir kısmını son günlerine kadar Türkiye?de geçirmiş bu kişiyi, daima Türkiye?yi pek sevmiş ve bilhassa Türkleri öteki Doğu milletleri hakkındaki fikirlerinden tamamen başka bir surette her türlü terakkiye, her türlü feyze müstahak telakki etmiş bir adam sıfatıyla tanırım”…

Toplumların düşünce yapılarında devrimsel nitelikte değişiklikler yapmanın basit, kısır, hamasi ideolojik söylevler çekerek gerçekleştirilemeyeceğini anlamamızı sağlayacak tarihsel bir geçmişe sahibiz. Osmanlı düzeninde genellikle Tanzimatla birlikte başlatılan bir değişim sürecinin ne kadar güç bir iş olduğu dönemin aydınları ve toplumu tarafından bizzat yaşanarak anlaşılmıştır. Berkes’e göre ilk kez Şinasi ayırdığına vardığı bu konuda bir girişimde bulunmuş…

Kimseye yaranamayan çok değerli aydınlarımızdan biri olan Sabri Ülgener, Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana Osmanlı Andolu toplumu üstünde belki de en önemli zihniyet/kültür araştırmalarından bir kısmını 1950-1990 yılları arasında yayınlamıştır. Özellikle Max Weber ve Sombart gibi Alman araştırmacılardan etkilenen ve esinlenen Ülgener, Osmanlı’dan yola çıkarak ülkede neden kapitalist bir sistemin oluşamadığı gibi temel bir sorunun yanıtını…

Yaklaşık yüz altmış, yüz yetmiş yıl önceki Osmanlı Türkiye’sinin nasıl yönetildiğine bir göz attığımızda karşımıza şu türden manzaraların çıktığını görüyoruz: “Paşa ve Bâb-ı Âli’nin yüksek memuru… aşırı masrafları yüzünden gelirinde açtığı gediği kapatmak için… yönetimi altındakilerin suyunu sıkar… Kötülüğün, tabir caizse, genel bir hal kazandığı ve Bâb-ı Âli’ye her taraftan şikayetlerin yağdığı, böyle hallerde… bir…

Osmanlı değişme gereksinimini hissettiği 18. Yüzyıl’da önce din baskısı yüzünden ülkelerini terk etmek ve kendilerine yeni yurtlar aramak durumunda kalan Huguenot’larla görüştü. Bunlar Osmanlı ordusuna eğitim ve donatım konusunda büyük katkılarda bulunabilecek önerilerle geldiler ve başkentin dikkatini çekmeyi başardılar, ancak Fransa büyükelçisinin entrikalarıyla bu girişim yarıda kaldı. Berkes, daha sonra mevcut askeri düzeni değiştirmek isteyen…

Yeryüzündeki ilk inanç sistemi atalar kültüdür. Dozu çok yüksek gizemli bir düşünce yapısına sahip ilkel toplumlar yaşamın tüm alanlarına doğaüstü güçlerin egemen olduğuna inanmışlar. Paganlık ya da diğer çok tanrılı düşünce sistemleri de yine gizemli bir düşünce yapısına boyun eğdiğinden o sistemlerde de uzun bir zaman diliminde belirgin bir değişiklik olmamış. Gizemli düşünce yapısında çelişki…

16. Yüzyıl sonuna doğru İstanbul ve Türkiye’de iki yıl geçiren Avusturyalı Reinhold Lubenau (Kitap Yayınevi, 1. Cilt, 2012) evlilik konusunda şunları söyler: “Türklerin yasaları yedi kadınla evlenmelerine izin veriyorsa da, dürüst ve namuslu Türkler, yüksek mevki sahibi beyler, hatta bizzat Sultan Murad bile buna önem vermezler? Artık bir kadından fazla eşi olana günümüzde hemen hemen…

Ülkemizin erkek nüfusu yüzyıllardan bu yana cinsellik ya da cinsel iktidarla yaşamı özdeşleştiren bir düşünce yapısına sahiptir. Bu bakış açısı doğrultusunda bu insanların sahip olduğu dini inanç ya da İslamiyet’in öteki dünyadan çok bu dünyaya yönelik bir din olduğunu söylemekte bir sakınca yok. Örneğin, bu dinin peygamberinin bu dünyaya ve dolayısıyla cinselliğe verdiği önemi sahip…

Osmanlı toplumsal tarihi ve Cumhuriyete geçiş sürecini belki de en doğru ve gerçeğe en yakın şekilde özetleyen isim Niyazi Berkes’tir. Özellikle “Türkiye’de Çağdaşlaşma” (1978) başlıklı çok uzun yılların ürünü olan çalışması halen güncelliğinden büyük bir şey yitirmemiştir. Bugün çağdaş bir birey olmak isteyen tüm Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının bu metni okuması gerekir. Bu ve benzeri metinlerin…

Bu başlık altında sürdüreceğimiz yazılarda sahip olduğumuz toplumsal özelliklerin belki de en önemlisi olan zihniyet/kültürden söz edeceğiz. Günümüz Türkiye’sinin en önemli sorunu büyük bir olasılıkla budur. Kitleler çoğu kez, Baudrillard’ın ifadesiyle değişme, gelişme, ilerleme ya da modernleşme karşıtıdırlar. Sorun kitleleri baştan çıkarmak ve kendilerine rağmen denebilecek bir şekilde değişmelerine katkıda bulunmaktır. Toplumun küçük ve öncü…