Dumanı tütmese de onlar buharlı…

Orta okul yıllarımda doğup büyüdüğüm Yenişehir semti Kemer tren istasyonuna çok yakındı. Okul harçlıklarımdan biriktirir, anneme görünmeden istasyona gider Alsancak-Seydiköy (Gaziemir) banliyö treninin gelmesini beklerdim. Düdük sesi uzaktan gelir, dumanı görünür, birkaç dakika içinde de kara tren gürültü saçarak ve homurdanarak istasyona girerdi. Bir anda etrafa kömür ve is kokuları yayılırdı. Zaten beni de bu durum çok keyiflendirirdi.

Yolcular biner, tren kalkış düdüğünü çalar, hareket şefi elinde bir tarafı kırmızı bir tarafı yeşil boyalı sopaya tutturulmuş yuvarlak alet ile onay verir ve lokomotif yine homurdanarak hareket ederdi. Gürçeşme yokuşunu tırmanacak olan trenin daha da güç kazanması için ateşçi kazana bol bol kömür ve odun atardı. Odunları atmasıyla birlikte bacadan kıvılcımlar çevreye saçılırdı. Lokomotif daha da güçlenir keyifli bir şekilde Gürçeşme yokuşunu tırmanır, Şirinyer’e ulaşırdı.

Şirinyer’de ise karşıdan tek hat üzerinden gelen Denizli-Aydın treni dakikalarca beklenirdi. Bu bekleyiş sırasında istasyona iner baştan aşağı dolaşır vagonlara bakar uzun bir tren yolculuğunun hayalini kurardım. Az sonra Denizli treninin gelmesiyle birlikte banliyö treni hareket ederek aradaki istasyonlarda dura kalka Seydiköy’e ulaşırdı. İşte benim mutluluğum burada iki kat daha artardı. Yolcular indikten istasyonda treni rahatlıkla izleyeceğim bir banka otururdum.

Lokomotif yükünden kurtulduğu vagonların ağırlığını üzerinden attığı için uçarcasına gözden kaybolur. Birkaç dakika sonra görünür ve vagonların ters istikametine yanaşırdı. Bir işçi lokomotif ile vagonların arasına girer bağlantıyı vidalarını takardı. Bu işlemlere bittikten sonra aynı işçi vagonların aralarını dolaşır diğer bağlantıları kontrol ederdi ve tren yeni yolculuğuna hazırlanırdı. Kalkış saati geldiğinde ayni banliyö treni ile geri döner Kemer tren istasyonunda iner eve ulaşırdım. Tüm bunlardan annemin haberi bile olmazdı.

Yıllar sonra kara tren ile uzun bir yolculuk yaparak en büyük hayalime de kavuştum. Ağabeyim Diyarbakır’da görevliydi. Bu benim için bulunmaz bir fırsattı. Üniversitede okuyordum. Uzun bir bayram tatili tren yolculuğumu başlattı. Annem ile birlikte bir bayram öncesi Basmane Garı’ndan Kurtalan Ekspresi’nin kendine has kokuları arasında vagona bindik, koltuğumuza kurulduk ve 76 saat sürecek olan bir yolculuğa çıktık.

Arife günü başlayan yolculuğumuz bayramın ikinci günü sona erdi. Çok keyifli geçti. Vagonlarımızı yeri geldi iki buharlı lokomotif birden çekti. Yeri geldi dizel motorlar arkamızdan ittirdi ve Diyarbakır’a ulaştırdı. Böylece çocukluk düşüm gerçek oldu.

Ama yıllar sonra aklıma buharlı lokomotifler yine düştü. 1990’lı yıllara kadar iç ve dış hatlarda kullanılan ve daha sonra müzelik olan buharlı lokomotifler ne durumdaydı, nerelerdeydi, yüzlercesi ne oldu, hurdaya mı çıkarıldı, koruma altına mı alındı? Bu sonuçlara ulaşabilmek amacıyla Engin ile düştük yollara.

Sabah serin bir havada yolculuk yaparak Uşak Garı’na ulaştık. Bizi makamında güler yüzü ile 33 yıllık demiryolcu Uşak Gar Müdürü Haşim Karadağ karşıladı. Biz çaylarımızı yudumlarken o garın kimler tarafından yapıldığını ve bugüne kadar geçen değişimlerin öyküsünü anlatıyordu. 1896 yılında Fransızlar tarafından inşa edilen Uşak Garı muhteşem bir şekilde ayakta duruyor. Yeni boyanmış ve pırıl pırıl görüntüsüyle yolcuları konuk ediyor.

Ancak eski günler çok geride kalmış. Uşak-Afyon arasında artık tren çalışmıyor. Kurtalan Ekspresi seferden kaldırılmış. Bu tren yaz dönemlerinde ağırlıklı olarak tarım işçilerini taşıyordu. Ekspres sadece Adana bölgesinde hizmet veriyormuş. Uşak’a sadece İzmir’den Ulukent istasyonundan tren seferleri yapılıyor. Tren 13.07’de geliyor 16.05’de ise İzmir’e dönüyor.

Tüm bunları konuşurken bizim aklımız müze yapılması düşünülen açık alanda yatan buharlı lokomotiflerde. Hemen lokomotifleri görmek, incelemek ve onlar hakkında bilgi almak istiyoruz. Sohbetin ardından müze yapılması düşünülen alana ilerliyoruz. Demir yolunun hemen solunda görevlerini yapmanın huzuruyla yatar gibi duran buharlı lokomotifler çevreye hüzün saçıyor.

Rayların üzerinde arka arkaya sıralanmış buharlı lokomotiflerden üçü çalışır durumda toplam 17 adet var. En iyi konumda olan ise depoda duruyor ve doğa koşullarından etkilenmemesi için koruma altına alınmış. Dileyen kişi ve kurumlar buharlı lokomotifleri günlüğü bin 500 dolardan kiralayabiliyor. İster turizm amaçlı kullanılsın isterse film çekimleri için plato olsun. Herkese kiraya verilebiliyor.

Gar Müdürü Haşim Karadağ Uşak Garı’nın müze olarak hizmet vermeye başlayacağı günlerin çok yakın olduğunu anlatıyor. Bu müze haberi bizi daha da mutlu ediyor. Genel bilgi aldıktan sonra lokomotifleri incelemeye koyulduk. Kiminin camları kırılmış, kiminin buhar kazanının kapağı kırılmış, kiminin devasa tekerlekleri paslanmış, kiminin ise tüm gövdesi çürümeye yüz tutmuş. Ama müze olduktan sonra buraya gelecek olan maddi katkı tüm lokomotiflerin tekrar elden geçirilmesini sağlayacak.

Ama bir tanesi var ki, hemen karayoluna yakın bir alanda sergileniyor. Pırıl pırıl. O kadar güzel temizlenmiş ve o kadar güzel boyanmış ki yeni gibi, sanki sefere çıkacak gibi, gelin gibi süslenmiş. Büyülenmiş gözlerle buharlı lokomotifi süzdük ve önünde bir de anı fotoğrafı çekildik.

Gelecek yıllarda bu alan Müzeler Kompleksi’nin uygulanacağı bir bölge olacak. Uşak Valisi Kayhan Kavas önderliğinde başlatılan proje ile 1896 yılında Fransızlar tarafından yapılmış tarihi binaların bulunduğu ve 1. derecede SİT alanı olarak tescil edilen bölgenin ‘Kent Müzesi’ olacağını öğrenmek bizi bir hayli mutlu etti.

Bölgede tarihi Uşak halıları ile kilimlerinin sergileneceği ‘Halı-Kilim Müzesi’ de bulunacak. Ayrıca birçok film ve dizi çekimlerine ev sahipliği yapan Tren İstasyonu’nda ‘Ulaştırma Müzesi’ ve halen müzede mevcut 46 bin eserin daha iyi ve modern müzeciliğe uygun koşullarda sergilenmesi sağlanacak.

Çevre Kültür Değerlerini Koruma Vakfı (ÇEKÜL) tarafından hazırlanan ve proje örneği ve avan projesi “Uşak Kültür Sitesi” adıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı’na gönderilen çalışma, bölgedeki binaların ve hangarların aslına uygun olarak restore edilmesiyle sosyal tesislerin oluşturulmasını da kapsıyor.

İl merkezine çok yakın, uygun bir alanda bulunan istasyon ve müştemilatı 80 bin metrekare alan üzerinde yer alıyor. Tarihi binaların bulunduğu ve 1. derece SİT alanı olarak tescil l edilen bu bölgenin ‘Müzeler Kompleksi’ haline getirilmesi Uşak’ta konuştuğumuz birçok kişide turizmin geleceği açısından önemli bir heyecan yaratmış.

Böyle güzel haberler aldıktan sonra rotamızı Afyonkarahisar’a çevirdik. Afyonkarahisar’ı da bir başka yazıda anlatacağım.

Related Images: