Bosna Hersek’in Srebrenica kentinde 11 Temmuz 1995 yılında yaşanan soykırımın 28. yıldönümünde, yaşamını yitirenler için Potoçari Anıt Mezarlığı’nda düzenlenen defin töreni hüzünlü anlara sahne oldu. Yüreklerdeki yaraların hala kanadığı Srebrenica’da, bu yıl kimlikleri belirlenen 30 soykırım kurbanı daha toprağa verildi. 8 bin 372 sivil Boşnak’ın Sırp askerler tarafından katledildiği Srebrenica’daki anıt mezarlıkta toprağa verilenlerin sayısı 6 bin 751’e yükseldi.
Srebrenica’daki resmi törenler Potoçari Anıt Mezarlığı’nın karşısındaki, Bosna Hersek’te yaşanan savaş sırasında Birleşmiş Milletler askerlerinin üs olarak kullandığı ve soykırımın sembolü haline gelen Akü Fabrikası’nda düzenleniyor. Bu yılki törenlerde Türkiye’yi Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş ve Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanvekili Efkan Ala ile Türkiye’nin Saraybosna Büyükelçisi Sadık Babür Girgin temsil etti. Türkiye Bosna Hersek Kültür Dernekleri Federasyonu Başkan Vekili İsmet Çalışkan da federasyonu temsilen törende yer aldı.
İzmir’de duygu dolu törenler
Bosna Hersek’te düzenlenen Srebrenica anma törenlerine her yıl Türkiye’den çok sayıda Boşnak kökenli vatandaş kafileler halinde katılırdı. Ekonomik nedenlerle olsa gerek, anma törenlerine bu yıl Türkiye’den katılımın yetersiz olduğu gözlerden kaçmadı. Ancak Boşnak dernekleri ve yerel yönetimlerin işbirliğiyle 11 Temmuz günü Türkiye’nin dört bir yanında Srebenica soykırımını anma törenleri düzenlendi.
İzmir’de Konak, Karşıyaka, Buca, Menemen ve Bornova ilçelerinde gerçekleşen törenlere belediye başkanları, siyasi partiler ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ve çok sayıda vatandaş katıldı. Törenlerde söz alan konuşmacılar Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı Konseyi’nin ilk başkanı olan Alija Izetbegović’in “Soykırım unutulursa tekrarlanır” sözlerini anımsattı, “Unutmadık, unutturmayacağız” dedi.
Baysak: Acısı yüreğimizde
Karşıyaka Belediyesi hizmet binasının önünde yapılan törende konuşan Karşıyaka ve İzmir Büyükşehir Belediye Meclis Üyesi ve Balkan Masası Sorumlusu Atilla Baysak, soykırımın acısını ilk günkü tazeliğiyle yüreklerinde hissettiklerini söyledi. Bundan 28 yıl önce, 1995’te dünyanın en güzel coğrafyalarının birinde, Bosna Hersek’te korkunç bir soykırım yaşandığını belirten Baysak, “Bu vahşetin adı, tarihe Srebrenica katliamı olarak yazıldı” diyerek sözlerini şöyle sürdürdü:
“11 -22 Temmuz arasında, tüm insanlığın gözleri önünde, tüm yardım çığlıklarına kulaklarını, tüm acılara gözlerini yuman insanlığın akıl almaz tanıklığında, çoluk çocuk, kadın erkek, genç yaşlı 8 bin 500 dolayında insan öldürüldü. Birleşmiş Milletler, 400 kadar Hollandalı askerin çaresizliğini izlemekle yetindi. Dünya sarayları, parlamentoları, dev kurumları, örgütleri ile bu katliamı yine izlemekle yetindi. İnsanlığın biriktirdiği bütün evrensel değerler; açgözlü bir milliyetçiliğin, acımasız faşist bir saldırganlığın elinde tüm anlamını yitirdi. Srebrenica katliamı , İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, resmen kanıtlanan, belgelenen, suçüstü yapılan bir rezalet olarak tarihi, coğrafyayı güzel olan her şeyi mahvetti.”
Pehlivan: Ortak acımız
Srebrenica Soykırımı’nı anmak için Menemen Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan Srebrenica Anıtı’nda düzenlenen törende konuşan Menemen Belediye Başkan Vekili Aydın Pehlivan, “Srebrenica hepimizin ortak acısıdır” dedi. Srebrenica’da yaşanan soykırımın 1995 yılında Bosna-Hersek’te gerçekleşmiş tam bir insanlık suçu olduğunu belirten Pehlivan sözlerini şöyle sürdürdü:
“Binlerce Boşnak genç, yaşlı, kadın, erkek demeden acımasızca katledildi. Avrupa’nın göbeğinde, medeni olduklarını iddia eden tüm ulusların gözleri önünde yaşanan bu olay; bizlere insanlığın o en karanlık yüzünü bir kez daha gösterdi. Bu bir insanlık suçudur ve hiçbir insanın bu suç karşısında sessiz kalma hakkı yoktur. Bu soykırımı unutmamakla beraber, dünyanın her noktasında barış, hoşgörü ve insan hakları temelinde buluşmalıyız. Irk, din veya etnik köken ayrımcılığına karşı durmalı ve her fırsatta birlikte yaşamanın önemini vurgulamalıyız.”
Kılıç: Hafızalarımızdan çıkarmayacağız
Buca Belediyesi’nin Adatepe Mahallesi’ndeki Srebrenica Anıtı önünde gerçekleştirilen anma töreninde konuşan Buca Belediye Başkanı Erhan Kılıç “Son nefesimize kadar 8 bin 372 canın sesi olmaya devam edeceğiz” dedi. İnsanın insan olmaktan utandığı böylesi acı olayların dünyanın hiçbir yerinde bir daha yaşanmamasını dileyen Kılıç, “Bu soykırımların tekrar etmemesi için Srebrenica’yı hafızalarımızdan çıkarmayacak, silinmesine izin vermeyeceğiz. Unutmuyoruz, unutturmayacağız! Son nefesimize kadar 8 bin 372 canın sesi olmaya devam edeceğiz” diye konuştu.
Bornova’da STK’lar buluştu
Bornova Belediyesi’nin Türkiye Bosna Hersek Kültür Dernekleri Federasyonu ve İzmir Bosna Sancak Kültür ve Yardımlaşma Derneği’yle birlikte gerçekleştirdiği anma töreni, Çamdibi Atatürk Parkı içindeki Srebrenica Soykırım Anıtı önünde yapıldı. Törene, Bornova Belediye Başkan Yardımcısı Barbaros Taşer, Dünya Bosna Hersek Göçmenleri Birliği Başkanı Hasan Sehović, Türkiye Bosna Hersek Kültür Dernekleri Federasyonu Başkan Yardımcısı Cemal Şenel, İzmir Bosna Sancak Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Esat Yılmaz, Halilbeyli Bosna Hersek Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Mustafa Celep, Zambak Boşnak Kadınlar Derneği İzmir Temsilcisi Vasvija Safić Özsan ile sivil toplum kuruluşu temsilcileri ve vatandaşlar katıldı.
Srebrenica’da yaşanan katliamı unutturmamak için her yıl anma törenleri düzenlediklerini anlatan Taşer, “Unutulan soykırımlar tekrarlanır. Bizler dünyanın her yerindeki soykırımlara karşıyız. Bir daha olmaması için mücadele etmeye devam edeceğiz” dedi. Özsan da konuşmasında şunları söyledi:
“Srebrenica annelerinden Hatica Mehmedović adaleti ararken vefat etti. Tanıştık onlarla, belgeseller çektik. Hep iki şey dediler; ilki adalet, ikinci olarak kısmen de olsa şehitlerinin mezarlarına, toprağa bir kemik parçası koyabilmek. Böylece işte görüyorsunuz ki, nefret gütmeden bu kadınlar adalet ve mezar istiyorlar. Çünkü o mezar başında bir dua okuyup ruhlarının huzur bulmalarını istiyoruz. O nedenle burada yapılan tören için Türkiye’nin her yerindeki, belediyelere ve sivil toplum kuruluşlarına teşekkür etmek istiyorum.”
Batur: En kara günlerden biri
Konak Belediyesi’nin Srebrenica katliamını anma etkinliği, Konak Kent Konseyi ve Gültepe Makedonya Göçmenleri Kültür ve Dayanışma Derneği’yle birlikte Alsancak Türkan Saylan Kültür Merkezi önünde gerçekleşti. Etkinlikte konuşan Konak Belediye Başkanı Abdül Batur, “28 yıl önce yaşanan bu acının unutulmaması için her yıl toplanıyoruz. Bu tür katliam ve soykırımların yaşanmaması en büyük dileğimiz. Soykırım en büyük insanlık suçu. Bunu şiddetle kınıyoruz. Kınamaya ve Bosna Hersek’de hayatını kaybeden Müslüman kardeşlerimizi anmaya devam edeceğiz. Unutmadık, unutturmayacağız” dedi. Gültepe Makedonya Göçmenleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Birol Özkardeşler ise “Srebrenica’da olanlar sistematik ve kelimelerle anlatılamayacak kadar büyük bir travmadır” diye konuştu.
Dünya Bosna Hersek Göçmenleri Birliği Başkanı Hasan Sehović de yaptığı konuşmada Bosna Hersek’in çevresinde yeni bulunan toplu mezarların olduğuna dikkat çekti. Sehović, “Bu yıl Srebrenitsa’da 30 cenazemiz defnedilecek. Bu cenazelerden 4 kardeşimiz 18 yaş altı, reşit olmayan çocuklar. Birisi 15, ikisi 16, birisini 17 yaşında ve en büyüğü 65 yaşında. Bu gösteriyor ki; hangi Boşnak erkeği yakaladılarsa onu öldürdüler” dedi. Hasan Sehović anma etkinliklerini düzenleyen tüm kurum ve kuruluşlara Bosna Hersek halkı adına teşekkür etti.
Srebrenica farkındalığı oluşturan İzmirli: Ahmet Kemal Baysak
İzmir’de Bosna Hersek denildiğinde akla gelen ilk isimlerden birisi kuşkusuz 2021 yılında yaşama veda eden, bu ülkenin dünyadaki ilk fahri başkonsolosu Ahmet Kemal Baysak. Kendisiyle yaptığımız nehir söyleşiyle başlayan “Bir Karşıyaka Beyefendisi Ahmet Kemal Baysak” kitabı Mart ayında Yakın Yayınları’ndan çıktı. Srebrenica katliamını konuştuğumuz şu günlerde kitaptaki önemli anekdotlara dikkat çekmek isterim. Baysak, Bosna Hersek’te yaşanan savaş ve soykırım sırasında çabasıyla sadece İzmir’de ya da Türkiye’de değil, uluslararası alanda da farkındalık oluşturmayı başarmış bir isimdi.
Kitabı okuyanlar, Bosna Hersek’te ve Srebrenica’da yaşananlara ilişkin ilk ağızdan anlatılan çok sayıda olayı farklı bakış açılarıyla öğrenme olanağı bulacak. Bosna Hersek’te soykırıma yaşamını kaybedenleri bulmak için toprağı tırnaklarıyla kazan Kayıp İnsanları Araştıran Enstitü’nün yöneticisi Amor Mašović’in, yakın zamanda yaşama veda eden Srebrenica Anneleri’nden Hatica Mehmedović’in, Srebrenica Anneleri Derneği Başkanı Munira Subasić’in, toplama kamplarından çektiği fotoğraflarla soykırımı unutturmayan Sarajevo’daki “Galerija 11/07/95 Srebrenica Exhibition”ın kurucusu, dünyaca ünlü fotoğrafçı Tarik Samarah’ın, Bosna’ya hayat veren tünelin mimarı Prof. Dr. Nedžad Branković’in anlattıkları ve Bosna’daki savaştan kaçıp Türkiye’ye sığınan Boşnakların yaşam savaşı eminim sizleri de etkileyecek.