Şipşak fotoğrafçı görüntüsü, bir zamanlar cami bahçesinde salına salına gezinen, park ziyaretçilerine adeta arkadaşlık eden ak güvercinleri getirir hatırıma.
Fotoğraf Basmane’de, Tilkilik Meydanı Dönertaş Sebili karşısındaki 396 yıllık Hatuniye Camisi’nin bahçesinde çekilmiş. 1970’li yıllarda İzmir’i ziyaret eden bir yabancı turistin çektiği fotoğrafta görülen kişi babadan oğula seyyar fotoğrafçı Hulki Ağabey. Babası Hasan Amca da burada şipşak fotoğraf makinasıyla İzmirliler’in fotoğrafını çekermiş.
İzmirli Necdet Ağabeyim yıllardır Almanya’dan arar, arkadaşı fotoğrafçı Hulki Ağabeyi sorar, “Alaattin, sağ mı, araştır öğreniver” der. Ben de “Necdet Abi, günümüzde Hatuniye Camimizin çevresinde Türkçe konuşandan çok Arapça konuşan Suriyeliler esnaflık ediyor, vakit geçiriyor. Ayrıca bir de Afrikalılar var tabii. Onlar Hulki Ağabey’i ne bilsin?” karşılığını veririm.
Pandemi döneminde bir de maske-mesafe-temizlik kuralları bu çevrede hak getire. Geçenlerde Orhan Beşikçi Ağabey ile fotoğraf çekmek için caminin avlusuna girdik. Tabii çift maskeyle… Tamir ve tadilata alınan tarihi caminin fotoğrafını çekerken maskesiz Afrikalılar bana ters ters baktılar. Fotoğraflarını neden çektiğimi anlamaya çalışıyor gibiydiler.
Hatuniye Camisi, 1960’lı yıllarda rahmetli babamın vakit namazlarını kıldığı camidir. Cami karşısında Foto Park adlı bir fotoğrafçı dükkanı vardı. Dükkan yıllardır boş duruyor. Rahmetli sinema sanatçısı Hüseyin Baradan ağabey sağken bir zamanlar bu fotoğrafçıda çalıştığını söylemişti.
Biz semt sakinleri Hatuniye Camimize”Kuşlu Cami” derdik. Bahçesinde ak güvercinler vardı. Kaçışmaz, ayaklarımızın altında dolaşırlardı. Kuşlar akşamları cami karşısındaki “perili” konağın çatısında gecelerlerdi.
Benim çocukluğumda bu bina boştu, kimse oturmazdı. Duvarından atlayarak girdiğimiz bahçesindeki İncir ağacından yemişleri ceplerimize doldurur, girdiğimiz yerden 943 Sokak’a (Namazgah Sokağı) atlardık. Bu sokak caminin tam karşısındadır.
Kuşlu caminin ak güvercinleri bir gün esrarengiz şekilde ortadan kaybolmuş, bir daha cami bahçesine ve konağın çatısında dönmemişler. Ne zaman mı? Tam on yıl önce, tam da Suriyeliler’in mahallemize geldiği yıl.
Fotoğrafta, fotoğrafçının arkasında görülen parkta çok oturdum. Ak güvercinlere yem atardık. Osmanlı döneminde bu caminin bahçesinde ünlü bir medreseymiş. Medrese, kütüphanesindeki kitapların çokluğu ile ünlüymüş. Kuşlu Cami’nin parkı günümüzde Suriyeliler’in ve Afrikalılar’ın “bit pazarı” olarak kullanılıyor.
Cami cemaati ise artık eski günlerdeki gibi kalabalık değil. Geçen yıl pandemi başlamadan bir Cuma namazı kılmaya girmiştim. Huşu içinde ibadet etmek için. Namaz süresince caminin içinde yankılanan Arapça bağrış çağrışlardan okuduğum duaları bile şaşırdım. Seyyar satıcıların, cami önündeki kaldırımında tezgah kuran işportacıların sesleri de cabası.
25 yıllık hatıralarımı yad etmek için hemen her Cumartesi eski semtimi ziyaret ederim. Anafartalar Caddesi’nin bu kesimini denetleyen belediye zabıtasını hiç görmedim.
Yıllar sonra “perili konak” bildiğim İzmir konağının İzmir Müftüsü Rahmetullah Efendi’nin evi olduğunu öğrendim. Rahmetullah Efendi Kurtuluş Savaşı sırasında Şehit Gazeteci Hasan Tahsin’in yol arkadaşıymış. Daha sonra da Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Uşşakizade Latife Hanım ile dini nikahlarını kıyan İzmir Müftüsü.
İki akademisyen, konağın sahibi Müftü Rahmetullah Efendi’nin biyografisini çıkardılar, unutulan mezarını belirlediler. Hocalarımıza teşekkür ederim…
Başta semt sakini “kent gözlemcisi” araştırmacı – yazar Orhan Beşikçi ağabeyim ve meslektaşım Büyükşehir Belediye Başkan Danışmanı Hasan Tahsin Kocabaş’ın gayretleriyle 2017 yılında konağın duvarına bir plaketle tanıtım yazısı kondu.
Orhan Beşikçi ağabeyimin mimarı olduğu, “Basmane Günleri” adıyla bilinen kültür, sanat, arkeoloji etkinliklerinde katılımcılara Rahmetullah Efendi’nin konağını tanıtırız. Yapı henüz müze haline getirelemedi, ama tadilatı, tamiratı yapıldı. Görmek isteyenler için konağın adresi Anafartalar Caddesi 943 Sokak No: 10 Konak – İzmir.
(Fotoğraf: Emory Kristof / National Geographic Türkiye-2008)