Bölgeyi ziyaret eden turistlere gönüllü tercümanlık yapmasının dışında Patrik Bartholomeos hazretleri dahil Rum ve Yahudi cemaatinin tanıdığı isimdir. Tek göz işyerinde misafirlerini kabul eder özellikle sanatçı dostlara ve araştırıcılara yardımcı olması, dinleyenlere ilginç öyküler anlatmasıyla tanınır. Ismarlama terzilerin son temsilcisi, İzmir’in gönüllü turizm elçisi Reşat Yoğurtçu’nun geçen hafta iş yeri kundaklandı, ekmek teknesi kullanılmayacak hale geldi. Sokağın güvensiz yıllarını bilirim, o zamanlarda bile kimse burada bina kundaklamaya cesaret edememişti…
Terzi Reşat Yoğurtçu’nun iğneyle kuyu kazarak ekmeğini kazandığı, mahallenin değerlerini daha önce yazmıştım. 1960 yılında Şonsol Sinagogu’nda evlenen, yaklaşık 20 yıl önce mahalleden ayrılan Avram-Matilda Maça ailesinin mavi badanalı evi de bu yangında hatıralarıyla birlikte yanıp kül oldu… Geçen yüzyıllarda binlerce Yahudi yurttaşımızın yaşadığı, işyeri, hastane, fırın, kortijo benzeri yapıların bulunduğu, hazan sesiyle yıkanmış eski İzmir sokaklarında artık Yahudiler’in yaşamadığı bir gerçek… 
Terzi Reşat Usta’nın yanan iş yerinin bir alt sokağında, arsası şimdi oto yıkama olarak kullanılan, 1905 yılında tahtani ve fevkani olarak inşa edilen Şonsol Sinagogu’nun kitabesini (Kapısından doğru olanların girdiği Şonsol Sinagogu, 5665 [19 Nisan 1905] yeri cennette olsun Hayim Şimuel Şonsol Beyefendi tarafından tahsis edilmiştir), sinagoga yapılan ilavenin iznini belgeleyen, Aydın Valisi Mahmud Muhtar Paşa’ya gönderilen Sultan Reşat tuğralı 1909 tarihli fermanı yayınlıyorum (Tuğra Mehmet han bin Abdülmecid el ?muzaffer daima Reşad. 19 Ekim 1909) 
1970’li yıllarda yangın geçiren Şonsol Sinagogu’ndan kurtarılan eşyalar arasında, Sefer Tora’nın saklandığı Ehal’a ait iki adet işlemeli sanat değeri olan ceviz kapının varlığından haberdarım, koruma amaçlı müzeye gönderilmek üzere görevlilere teslim edilen kapıların akıbeti meçhul… Şonsol Sinagogu’nun kaybolan kapılarını aramak, bazılarına fantezi gelebilir. Ortak zenginliğimiz olan kültürel mirasımıza sahip çıkmak adına tarihi kapıları önemsiyorum. Sakarya Mahallesi, arkasından Hatuniye Camisi yakınında bulunan efsane İzmir sinagogları çöplük içerisinde diye uyarıda bulunmuştum. Tescil için kollar sıvandı, lakin tecrübeliyiz, tescilli yapıların nasıl yok edildiğini biliyoruz…
Kitabesinde “Kapısından doğru olanlar girsin” yazılı Şonsol Sinagogu üzerine yazacaklarım bitmedi. “Eski İzmir evleri yanmasın, yıkılmasın” diyerek ilgilileri bir kez daha uyarıyorum, kültür katliamına ortak olduğunuzun farkında değil misiniz? Bilgi ve belgelerini benimle paylaşan Tarihçi Siren Bora’ya, Mimar Tamer Pakben’e teşekkür ederim.
Okuyun: “200 yıllık Parohetler Yahudi Kültürel Mirası” / Gazeteci Yazar Saadet Erciyas
Fotoğraf: Atilla Özdemir
Bir cevap yazın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.