Atatürk fikriyatının babası, uslanmaz muhalif Ziya Gökalp

Padişah karşıtı ulusçu görüşleri nedeniyle çok genç yaşlarda Osmanlı zindanları ile tanıştı. Aykırıydı, bir cuma namazı çıkışı, herkesin “Padişahım çok yaşa” dediği anda kalabalığın arasından sıyırılarak “Milletim çok yaşa” demişti. İttihatçılar ile mesafeliydi. Politik olarak bir gruba bağlı olmadan bağımsız hareket ediyordu. Sinirli yapısı nedeniyle İstanbul yıllarında kavga etmediği fikir ve siyaset adamı kalmamıştı. Kalemi, fikriyatı İngilizleri korkutmuş, Malta’ya sürgüne gönderilmişti.

Salon adamı değildi. Vasat bir sosyolog, bir şairdi. Ancak eşsiz bir antropolog, folklor ve kültür münevveriydi. Bize Türk olduğumuzu hatırlattı. Atatürk’ün “Fikirlerimin babası” dediği Gökalp, kendi kimliğinden nefret eden bazı sol ve İslamcı grupların iddialarının aksine asla şovenist değildi. İmparatorluğun dağılma sürecinde Balkanlar’dan Orta Doğu’ya, Kafkasya’dan Anadolu’ya acının her boyutunu yaşayan mazlum Türk halklarının sesi olmaya çalıştı.

Günümüz ifadesiyle kafası bozuk bir adamdı, iktidar kavramı ile hep sorunlu oldu. Ömrünün son yılında yetiştiği genç Cumhuriyet’in bile kendisine sunmak istediği olanakları ret etti. Hayatında sadece tek bir kişiye yumuşak ve zarif davrandı. O da büyük aşkı eşinden başkası değildi.

Diyarbakırlı Türk ailenin evladı

Hayatının son yıllarında Güney Doğu Anadolu’yu köy köy, aşiret aşiret dolaşarak saha çalışmaları yapmış ve bunu “Kürt aşiretleri üzerine sosyolojik tetkikler” adı ile yayımlamıştı. Her zaman tartışma ve farklı propaganda malzemesi yapılan kimliği ise çok net olarak TÜRK’tü. Bölge kültürü ve sosyal yapısını Ziya Gökalp gibi aşiret aşiret dolaşarak üretilen eserlerden değil bu coğrafyaya bin ışık yılı uzak Batılılardan öğrenmeyi tercih edenlerin bildiğinin aksine Diyarbakır’da da, farklı bölge kentlerinde de diğer etnik topluluklardan daha fazla Türk/Türkmen nüfusu yaşıyordu. Diyarbakır’ın Çermik ilçesinde Türkmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Ziya Gökalp, hayatının tek aşkı olan eşinden ayrı kalma pahasına ideallerinin peşinden koşmayı tercih etmişti.

Related Images: