İzmir’de Forestero (Yabancılar) Sinagogu

18 Ekim’de başlayacak Basmane ve Çevresi Tarih, Kültür Sanat, Arkeoloji Günleri’nde Sinyora Sinagogu ilk kez bir sanat olayına ev sahipliği yapacak. Fotoğraf sanatının büyük ustası Yusuf Tuvi’nin tarihi sinagogda yaklaşık 30 fotoğrafı sergilenecek.

Sergiye gelen sanat ve tarih severler, aynı avluya bakan Sinyora Giveret, Hevra, Algaze sinagogları içerisinde dışarıdan bakıldığı zaman görünmediği için Forestero Sinagogu’nun farkına varamayacaklar. Dünyada ikinci örneği olmayan aynı avluya bakan dört ayrı sinagog örneği kentlilerin ve yöneticilerin ilgisini bekliyor. Gözlerden ırak olduğu için hakkında yazılıp çizilmeyen görüntüsü paylaşılamayan Forestero Sinagogu üzerine bildiklerimizi yazalım.

Forestero, İspanyolca “yabancı” demektir: Yerli Yahudilerin gittiği sinagoglar dışında, dışarıdan gelenler için yapılmış sinagog da diyebiliriz. İzmir’e dışarıdan gelen Yahudilerin ibadet etmesi için düşünülmüş bu sinagog için değerli büyüğüm Selim Amado kendi ailesinden örnek vererek anlatmıştı.

Amado ailesi Fransa’da Bayonne kasabasından 17. Yüzyıl’da İzmir’e gelip Pınarbaşı’na yerleşmiş. Aralarından Rav David Amado gibi Yeshiva’nın (Din okulu) başkanı olmuş ünlü isimler var. “Dedesi ve babası gençliğinde Foresteros Sinagogu’na gelip dua ederlermiş. Pınarbaşı’ndan İzmir’e yerleştikleri zaman seçtikleri veya kabul edildikleri sinagog Foresteros Sinagogu olmuş. Demek ki o yıllarda Pınarbaşı gibi yakın yerlerden İzmir’e gelen Yahudiler yabancı statüsüne tabi tutulup ibadetlerini Forestero Sinagogu’nda yapmışlar…

Sevgili Selim Amado, 1940 – 1950 yıllarında sinagogun alt katında bir odada her gün 10 haham veya dindar kişinin toplandığını, halkın mevlit gibi dini ihtiyaçlarında yardımcı olan “Asara Batlanim” (toplumun huzur ve iyiliği için dua eden on kişi) adlı grubu, 9 yaşında tifodan ölen ağabeyinin mevlidinin burada yapıldığını, orada bir de Geniza’nın bulunduğunu hatırlıyor.

Sinagog ve mezarlıklarda, depolarda eskimiş aşınmış İbranice yazılı metinlerin dini törenle gömülmeden önce saklandığı yere “Geniza” deniliyor. Yahudiler, eski yırtık din kitaplarını Geniza’ya getirir, bunları yılda bir kez dini törenle toprağa gömerlermiş. Zaman içersinde Foresteros Sinagogu yıkıldı. Gün geldi avlusu kurbanlık tavuk satan bir depo oldu…

İzmir Yahudilerinin tarihçesi bir hayli eskiye gider ve yazmakla bitmez. Ben yine de sizlere 18 – 31 Ekim 2014 tarihlerinde Sinyora Giveret Sinagogu’nda açılacak Yusuf Tuvi sergisini kaçırmayın derim.

Yusuf Tuvi

1938 yılında İzmir’de doğdu. İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Fakültesi’ni bitirdi (1960). 1974 yılında fotoğrafa başladı. Fotoğraflarının birçok uluslararası FIAP (Uluslararası Fotoğraf Sanatı Federasyonu) fotoğraf yarışmasında sergilenmesi üzerine, federasyonun AFIAP unvanı ile ödüllendirildi (1983). Fotoğrafları her yıl düzenli olarak Eczacıbaşı yıllıklarına seçiliyor. Ayrıca foto-röportajları Atlas, Skylife ve Ulusoy Travel gibi dergilerde yayımlanıyor. Defalarca gittiği New York kentinde çektiği fotoğrafları “New York” kitabında yer aldı. On yıldır, Amerikan turizm acentesi Grand Circle turistlerine, Türkiye’nin her bölgesinden fotoğraflar içeren “Our Land Our People” (Doğamız İnsanımız) adlı saydam gösterisiyle ülkemizi tanıtıyor. Dört fotoğrafı İstanbul Modern’in koleksiyonuna kabul edildi ve sergileniyor. Birçok kişisel sergisi bulunuyor, saydam gösterileri düzenliyor. İstanbul İFSAK ve İzmir IFOD dernekleri üyesi.

(Fotoğraflar: Yusuf Tuvi)

Related Images: