Farklı mimarisiyle dikkatleri üzerine çeken Mithat Paşa Anadolu Teknik Endüstri Meslek Lisesinin tarihçesine baktığımız zaman karşımıza İzmir Islahhanesi çıkar. Islahhanelerde korunmaya muhtaç 13 yaşından büyük olmayan kimsesiz yetim ve yoksul çocuklara Müslüman, Hıristiyan ayrımı yapılmadan kabiliyetlerine göre çeşitli meslekler öğretilirdi.
1863 yılında Nişte Mithat Paşa tarafından kurulan, daha sonraki yıllarda Anadolu ve Rumeli şehirlerinde faaliyet gösteren ıslahhaneler de önce marangoz, kunduracı, çorapçı, mürettip, demirci, dokumacı, terzi, sonraki yıllarda dökümcü, tornacı, tesviyeci gibi meslek insanları yetiştirildi. Daha ilginci ıslahhanenin mızıka bölümünden mezun olmuş müzisyenler şehir bandolarında kendilerine iş buldular…
Araştırmacı, yazar ve sanat insanı Yaşar Ürük, bana dedesinin Selanikte gittiği ıslahhanede çocuklara hem zanaat hem de sanat öğretildiğini anlatmıştı:
Dedemin ıslahhaneye niçin gittiğini bilmiyorum. Ancak dedem burada zanaat olarak kunduracılığı, sanat olarak klarnet çalmasını öğrenmiş. İzmir’de 1924 yılında kurulan yarı sivil yarı resmi şehir bandosunda dedem klarnet çalmış. Bando elemanlarının tamamı kunduracıymış.
Okulun methini duyan II Abdülhamit bando takımını saraya davet eder, başarılı konserlerden sonra, müzisyenleri madalya ile ödüllendirmeyi ihmal etmez… Islahhane o yıllarda barakalarda ve derme çatma binalarda eğitim verirken, padişah kendisine konser veren öğrencilere şimdi kullanılan Mekteb-i Sultaniyi bağışlar…
Cumhuriyetin ilanından sonra adı İzmir Sanatlar Mektebi olarak değişen tarihi bina 1930 yılında İzmir sel felaketine maruz kalır. Sel önce köprüyü, daha sonra Sanatlar Mektebinin duvarlarını yıkıp okula büyük zarar verir. 1930 yılında çıkan gazetelere göz attığımızda ıslahhane de küçük çocukları eğitme geleneğinin bu yıllarda devam ettiğini görürüz… İkinci felaket, çoğumuzun tanık olduğu 1997 yangınıdır
Mithat Paşa Sanatlar Mektebinin şimdi kullanılmayan dökümhanesinde sadece sanayi ürünleri değil, sanatsal değeri olan objeler de döküldü. Dökümhanede dökümcüyle ortak çalışma yapan heykeltıraşlar olduğunu biliyoruz.
Uzmanların kırk yılda kaldırılamaz dedikleri 1922 İzmir yangını enkazını kaldırırken telef olan emekçi atların hatırasına yaptırılan, şimdi Kültürparkta sergilenen, öyküsü ve estetiği ile insanı etkileyen emekçi atlar heykelinin çamur ve alçı kalıpları o yıllarda atölyesi olmayan heykeltıraş Şadi Çalık tarafından Basmanede, Bayraktar Mescidinin avlusunda yapıldı. Dökümünü ve tesviyesi Mithat Paşa Sanatlar Mektebinde gerçekleştirdi… Gün geldi o genç heykeltıraş, Bitlis, Eskişehir, Ankara, ODTÜ, Niğde, Edremit, Burdurda bulunan Atatürk heykellerini yaparak ünlendi, çağdaş yontu sanatının öncüsü, Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde profesör oldu.
Fotoğrafını gördüğünüz Mithat Paşa Sanatlar Mektebinde dökülen Cumhuriyetimizin kurucusu, Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü büstlerinin hangi heykeltıraşın elinden
çıktığını bilmiyorum. Ancak bu büstlerin yeri okulun deposu değil, girişte en görünen yerde olmalıydı…
Şimdi gelelim asıl konumuza
Mithat Paşa Anadolu Teknik Endüstri Meslek Lisesinin tarihi binasına bir üniversitenin talip olduğunu, göz kırpmaların ve flörtün başladığını duyuyorum… Günümüzün en önemli sorunlarından biri haline gelen mesleksiz insanları meslek sahibi yapan tarihi okula müze dışında başka bir isim yakıştıramıyorum… Mezunu olsun olmasın İzmirliyim diyen herkesin bu okula sahip çıkması gerekiyor
Bir gün Mithat Paşa Anadolu Teknik Endüstri Meslek Lisesinin ziyaret ederseniz efsane bandocuların padişahtan aldıkları madalyaları, enstrümanların nerede olduğunu sormayın, göremezsiniz. Kulak verirseniz, içerilerden kimsesiz, yetim ve yoksul çocukların sesini, mızıkacıların çaldığı marşları duyar gibi olursunuz:
İzmirin dağlarında oturdum kaldım
Şehit olanları deftere yazdım
Öksüz yavruları bağrıma bastım
Yaşa Mustafa Kemal Paşa yaşa
Adın yazılacak mücevher taşa
(Fotoğraflar: Atilla Özdemir)
Bir cevap yazın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.