Palancılar Çarşısı

Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre Palan’ın anlamı genellikle afedersiniz eşeklere, katırlara, beygirlere, atlara vurulan, kaşsız, enli, yayvan ve yumuşak bir tür Eyer şeklindedir. Yine devamla hayvanların sırtına yerleştirilen, üzerine yük bağlanan ya da binilen bazen de hamalların kullandığı arkalık şeklindedir. Kısaca binek ve yük hayvanları için bir eşya olduğunu öğrendikten sonra İzmir’de de bir zamanlar Palancılar Çarşısı olduğunu biliyormuydunuz? Diyeceksiniz ki İzmir’in Konak İlçesinde Tarihi Kemeraltı Çarşısını herkes gibi bizde biliyoruz ama dediğin Palancılar Çarşısıda neresidir? İlk kez duyuyoruz deyişinizi duyar gibi oluyorum.


İzmir Agorası altındaki Keçeciler İçinde 25 yıl oturmuşluğum var. Askere Anafartalar Polis Karakolundan aldığım çağrı tebligatıyla vatani görevimi yapmaya gittim…O Polis karakolu günümüzde Polis Anı Evi Müzesi yapıldı. Ziyarete açık, gidip Osmanlıdan günümüze İzmir Polislerinin kullandığı eşyaları, aletleri, giysileri orada görebilirsiniz. İzmir Hilton Oteline 150 merte uzaklıkta tarihi Mezarlıkbaşı-Agora semtinde ,Anafartalar Caddesi üzerindedir. Bu sıraladığım adresin kuzeyinde Fevzipaşa Bulvarı geçer. Fevzipaşa Bulvarı üzerindeki Kavaflar Çarşısının arka doğu ucunda 1316 numaralı sokak doğu batı yönde uzanmaktadır, işte Palancılar Çarşısı daha sonra da Palancılar Caddesi olarak Osmanlıdan Cumhuriyet’e hatıra kalmıştır. 40 sene önce bu sokaktaki tekstil atölyelerinin kapı önlerindeki çöplere attıkları çapıt-kumaş artığı kırıntılarını İzmir’e gelen mevsimlik tütün işcisi kadınlar torbalarına ücretsiz toplayıp evlerinde uc uca dikerek yazları pike kışları ise yorgan yüzü olarak kullandıkları evlerinin temel örtüleri olurdu. Bu sokak evimize hayli yakın olduğundan 40 yıl öncesinde bende sapan lastiğimi senede bir yenilemek için bu Palancılar Çarşına uğradığımı hatırlıyorum. Geçen gün uğradığım 1316 sokak Akman pasajındaki saraciyeci amcanın artık kolanyacı-parfümeri esnafı olduğunu gördüm. Hey gidi günler hey… bu çarşıdan aldığım sapan lastiği ile Tepecik-Yeşildere, Aziziye Mahallesi altından geçen derede Fuar Magombo diskoda çalışan Ahmet ağabeyimle yabani güvercin avlamaya giderdik.

1980’li yılların ortalarına doğru ise 1316 sokağa her pazar günü kaldırımına yayılan, ikinci el kitaplarını sergileyen Sahaf İsmail Yerlikaya ağabeyimi tanıdım. Bir çok bulamadığım kitabı ondan satın alıp okumuşumdur. Şimdilerde aynı mesleği oğlu Muzaffer kardeşim Pınar Kitabevi ismiyle Alsancak Sevgi yolunda devam ettiriyor.

Palancılar Çarşısından geriye ne kalmıştırda Alaattin efendi ha bire bize bu 1316 sokağı anlata- anlata bitiremiyorsun diyorsanız sıkı durun sizi Palancılar Çarşısından hatıra kalan son yapıyı tarif edeceğim. Bu sokağın içinde 17 numarada bir kemerli Han kapısı göreceksiniz. 1671 yılında İzmir’i ziyaret edip seyahatnamesinde ismini yazdığı Hacı Mehmet Paşa Hanı ya da Eskilerde Palancılar Çarşısı Hanı olarak bilinen 17.yüzyıl yapısı ile karşı karşıya kalacaksınız. Yalnız bu tarihi han 1928-1929 yılarında yeni açılan Fevzipaşa Bulvarı ile Yeni Kavaflar Çarşısına alnının beşte dördünü maalesef kaptırmış!.. Bugün Palancılar Hanından geriye beşte birlik bölümü güneydoğu girişi kalmış. Hanın bir vakfiyede ismi Gedizli (Kütahya) Hacı Abdullah Ağa oğlu Hüseyin Ağa’nın 15-Ocak-1717 tarihli olup Kasap Hızır Mahallesinde yer aldığı bazı bodrum katlarının da Fatma hanım isimli bir bayana ait olduğu yazılmış. Bir dönemde ‘Dervişoğlu Hanı’ olarak anılan bu Osmanlı yapısı günümüzde ‘Fazlıoğlu Hanı’ olarak işlevini devam ettiriyor. Palancılar Çarşısında son hatıra Palancılar Hanı tamamen İzmir’den silinip gitmeden ziyaretlerinizi bekliyor efendim…

Related Images: