İzmir Giritliler Derneği’nin Urla Belediyesi’yle birlikte düzenlediği “Girit’ten İzmir’e İlk Adım – 3 Aralık 1923 Mübadele Etkinliği” Urla’daki Karantina Adası’nda gerçekleştirildi. Bu yıl onuncusu düzenlenen etkinliğe Buca Belediyesi, Ayvalık Giritliler Derneği, Manisa Giritliler Derneği ve Eşrefpaşa Giritliler Derneği üyeleri yoğun ilgi gösterdi.
Etkinliğe katılan Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Prof. Dr. Kemal Arı, mübadelenin neden yapıldığını, mübadele sırasında ve sonrasında yaşananları, Karantina Adası’nın mübadeledeki yerini ve önemini anlattı. Prof. Dr. Arı, mübadeleyle adaya gelenlerin bu noktadan hayvanlarıyla, eşyalarıyla karaya çıktığını ve devletin yaptırdığı korunaklı yerlerde kaldığını söyledi.
Sağlık kontrolünden geçen, salgın hastalık riski taşıyan kişilerin yaklaşık iki ay tahaffuzhane binasında konakladığını belirten Prof. Dr. Kemal Arı, ailelerin bazılarının bu dönemde birbirlerine ulaşamadıklarını ve parçalanma yaşadıklarını da dile getirdi.
“Gülcemal Yunanistan’dan mübadil almadı”
Prof. Dr. Arı, halk arasında bilinenin aksine, mübadeleyle Girit’ten Anadolu’ya gelen vatandaşları Gülcemal Vapuru’nun getirmediğini anlattı. Prof. Dr. Kemal Arı, “Gülcemal Yunanistan’a giderek mübadil almadı. Hiçbir kayıtta adı geçmiyor. O dönemde bütün Ulaştırma Bakanlığı, o zaman kurulan Mübadele, İmar ve İskan Vekaleti var. Kayıtlarında bütün gemilerin adı var, Gülcemal’in adı yok” dedi.
Girit’ten İzmir’e İlk Adım Günü
İzmir Giritliler Derneği Başkanı Adnan Kavur, bu yıl onuncusunu düzenledikleri etkinliğin sekizini Karantina Adası’nda, Giritli mübadil ailelerin çocuklarıyla yaptıklarını söyledi. Her sene 3 Aralık’ta “Girit’ten İzmir’e İlk Adım Günü” düzenlediklerini belirten Kavur, “Girit’ten yola çıkan ilk gemi olan Bahri Cedit Vapuru 3 Aralık 1923 günü Urla Karantina Adası’na yaklaşmış ve ilk mübadilleri vatana getirmişti. O zorlu süreçleri yaşamış tüm atalarımıza Allahtan rahmet diliyoruz” dedi. Derneğin bu yıl kuruluşunun 15. yılı olduğunu anlatan Adnan Kavur sözlerini şöyle sürdürdü:
“Derneği kurduğumuz yıllarda, mübadele denince eskiden şöyle bir şey vardı. Giritlilere ‘Siz muhacirsiniz, göçmensiniz’ dediğimizde isyan ediyorlardı, ‘Hayır, biz sadece mübadiliz’ diyorlardı. Giritlilerin hepsi mübadil değil. 1894’den 1923’e kadar kaçarak gelenler var. Bunlar göçmen diye geçiyor. 1923’den sonra gelenler mübadil. Bizler üçüncü kuşağız. İkinci kuşak çok az kaldı. Kemal Kurul vardı, üç sene bizlerle beraber oldu. Gemide doğanlardandı, hatta doğum yeri nüfusta ‘vapur’ diye yazardı. Buraya ayak basmış olan atalarımızın ruhları şad olsun diyoruz.”
İlk mübadillerin 1923 yılının Aralık ayında ve zor koşullarda geldiklerini anlatan Adnan Kavur, “Biz bu etkinlikle acı paylaşmıyoruz. Atalarımızın şu iskeleden geldikleri günü anıyoruz. O günü anımsamaya çalışıyoruz” diye konuştu. Kavur, etkinlik için gelen Ayvalık Giritliler Derneği’ne ve korosuna, Manisa, Eşrefpaşa, Buca Giritliler derneklerine, Urla Belediyesi’ne ve tüm konuklara teşekkür etti.
Konukları Giritçe sözlerle selamlayan Urla Belediyesi Başkan Vekili Prof. Dr. Mesut Önen, “Ben de Girit’ten gelen büyüklerimin yetiştirdiği bir çocuğum” dedi. Urla’nın göçlerle gelen vatandaşlarıyla müthiş bir kültürel birikim alışverişi içinde olduğunu anlatan Prof. Dr. Önen, “Onların birikimlerini diğer kuşaklara aktarmak, eksik kalanlarını da tamamlamak için var gücümüzle çalışıyoruz” diye konuştu.
Girit’ten gelen büyüklerinin ilk başta hiç Türkçe bilmediğini ama yıllar içinde bu zorlukların aşıldığını dile getiren Prof. Dr. Mesut Önen Girit’ten gelen vatandaşların çok maharetli insanlar olduğunu, müthiş bir kültür birikimine sahip olduklarını dile getirdi.
İzmir Giritliler Derneği Başkanı Adnan Kavur, etkinlik sonunda Mübadele’nin 100. yılı anısına derneğin bastırdığı özel gün pulunu konuşmacılara armağan olarak verdi.
Giritli mübadilleri anma günü, Ayvalık Girit Derneği Korosu’nun konserinin ardından İzmir Giritliler Derneği Kadın Kolları’nca hazırlanan Engin Malay, Ruhsar Ayışığı, Nazan Avkıran, Fatma Halistoprak’ın eserlerinden oluşan karma resim sergisinin gezilmesiyle sona erdi.