Dünyaca ünlü yazarların yaşadığı, eserler ürettiği, ölümünden sonra müzeye dönüştürülmüş evleri günümüzde edebiyat temalı bir turizm rotasına dönüşmüş durumda
Yazarların dünyaca ünlü eserlerini kaleme aldığı, yaşadığı ya da bir süreliğine kaldığı yazar evleri tüm dünyada edebiyat severlerin ilgiyle izlediği mekanlar arasında yer alıyor. Bir kısmı adeta “edebiyat” temalı bir turizm hareketi yaratan bu muhteşem evler, rehberli turlarla gezilebiliyor. Yazar evleri bulunduğu kente prestijin yanı sıra nitelikli bir turist hareketliliği de getiriyor. Yıl boyu farklı etkinliklerin düzenlendiği bir cazibe noktasına gelen bu mekanlar, eserleriyle, fikirleriyle ülkesinin simgesi olmuş yazarların yeni kuşaklarla da aralarında bağ kurmasını sağlıyor.
Amerika’da Connecticut eyaletindeki Mark Twain Evi, St. Petersburg’daki Dostoyevski Müzesi, Kaliforniya’da John Steinbeck Evi, Kaliforniya’da Jack London Eyalet Parkı Çiftliği içinde yer alan kulübesi, Ernest Hemingway‘in Florida’daki yazar evi, Jane Austen‘in İngiltere’deki kır evi, William Shakespeare‘in İngiltere’de Warwickshire bölgesindeki evi, Ivo Andrić‘in Bosna Hersek’in Travnik kentindeki anı evi ve hatta ilkokulu dünyada en çok ilgi gören, yazar adının yaşatıldığı korunmuş mekanlar arasında yer alıyor. Bu mekanlarda yazarların kişisel eşyaları sergilenirken ziyaretçiler onlara yazarken nelerin ilham verdiğini de yakından görme olanağını deneyimliyor.
Yurt dışından iki örnek
Amerikan edebiyatının ünlü yazarının adını taşıyan “Mark Twain Evi ve Müzesi” en çok ilgi gören yazar evlerinin başında geliyor. Twain’in “Tom Sawyer’ın Maceraları”, “Huckleberry Finn’in Maceraları” gibi baş yapıtlarını yazdığı ev 23 ile 31 dolar arasında bir ücret ödenerek ve önceden randevu almak koşuluyla ziyaret edilebiliyor. Sadece rehberli turla gezilebilen yazarın evi için hazırlanmış https://marktwainhouse.org alan adındaki site ise konuya ne kadar önem verildiğinin bir göstergesi. Mark Twain Yazar Evi ve Müzesi’nde yazarın bütün kitaplarının ve hediyelik objelerin satıldığı bir alışveriş mekanı da bulunuyor.
St. Petersburg’da bulunan “Dostoevsky Museum” ise Rus edebiyatının dünyaca ünlü yazarının yaşadığı ev olarak ziyaret ediliyor. 1971 yılında açılan ve Fyodor Mihayloviç Dostoyevski Edebiyat-Anıt Müzesi olarak anılan evde yazarın “Karamazov Kardeşler” kitabını yazdığı biliniyor. Yazarın ailesiyle birlikte 1878-1881 yılları arasında yaşadığı ev 1968 yılında büyük bir onarımdan geçirilerek Kasım 1971 tarihinde Dostoyevski’nin doğum gününde ziyarete açılmış. St. Petersburg’u ziyaret edenlerin ziyaret listelerindeki ev 100 ile 250 Ruble arasında bir bedelle gezilebiliyor.
Müze evde Dostoyevski’nin el yazısıyla alınmış notlar, çalışma masası, çalışma odası, ailenin yemek yediği yaşadığı bölümler orijinal haliyle korunmuş. Yazarın adını taşıyan “Dostoevsky Museum” sitesini incelediğimizde, onun yaşamında önem taşıyan müze evlerin sadece edebi gelişiminde önemli bir kent olan St. Petersburg’da olmadığını öğreniyoruz. Yazarın doğduğu ve çocukluğunun ilk 15 yılını geçirdiği Moskova’da, ilk eşiyle evlendiği Kuznetsk’te, ağır işlerde çalıştığı Omsk kentinde, sürgün olarak kaldığı Semipalatinsk’te, ikinci eşi ve çocuklarıyla yaz aylarını geçirdiği Staraya Russa’da da yazara adanmış evler bulunuyor. St. Petersburg’da her yıl Temmuz ayının ilk Cumartesi günü ise kentin edebi geleneklerinden biri olarak “Dostoyevski Günü” olarak kutlanıyor.
Ülkemizdeki yazar evleri
Ülkemizde ise yazar evleri uygulaması yurt dışındaki kadar yaygın ve kapsamlı değil. Ancak edebiyat severler için, yazarların yaşadığı mekanlar ziyaret edilen kentte görülmesi gereken yerler listesinin başında görülüyor. Bununla birlikte İstanbul’da, Diyarbakır’da, Kastamonu’da okurların ilgiyle izlediği, ziyaret ettiği çok sayıda yazar evi bulunuyor. Ünlü yazarımız Orhan Kemal‘in eşya ve kitaplarının sergilendiği müze ev İstanbul Beyoğlu’nda görülebiliyor. Mekan pazar günleri hariç her gün 09.30-17.45 saatleri arası ziyaret edilebiliyor.
Şair Tevfik Fikret‘in yaşadığı, manzarasıyla görenleri hayran bırakan Beşiktaş Aşiyan Yokuşu’ndaki “Aşiyan Müzesi” adını taşıyan evi, ülkemizdeki en görkemli yazar evlerinden biri. Evin projesi Tevfik Fikret tarafından çizilmiş ve Farsça “yuva” anlamına gelen “aşiyan” adını vermiş. Müze evde şairin kişisel eşyaları, fotoğraflar, çalışma masası, koltuklar, resimleri ve kendisinin yaptığı tablolar sergileniyor. Müze pazartesi hariç her gün 09.00-17.00 saatleri arasında ücretsiz gezilebiliyor.
İstanbul’da yer alan Burgazada’daki Sait Fak Abasıyanık Müzesi, Suadiye’deki Kemal Tahir Vakfı-Evi, Gülhane Parkı’ndaki Ahmet Hamdi Tanpınar Edebiyat Müze Kütüphanesi de yazarların adıyla anılan mekanlar arasında yer alıyor.
Diyarbakır’daki Cahit Sıtkı Tarancı’nın doğduğu ve çocukluğunun geçtiği Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi geleneksel konut mimarisinin en güzel örneklerinin verildiği bir yazar evi. Yine Diyarbakır’daki Ziya Gökalp Evi, Tarancı’nın evi gibi geleneksel kent mimarisinin özelliklerini taşıyan bir ev. Gökalp’in doğduğu ev 1956 yılında müzeye dönüştürülmüş. Müze evde yazarın çalışma odası, kendi el yazısıyla yazdığı mektuplar, yazı takımı, kişisel eşyaları sergileniyor.
Ahmed Arif’in kişisel eşyalarının, el yazısıyla yazdığı şiirlerinin sergilendiği, 2 bin 500 kitaplık bir kütüphaneye ev sahipliği yapan “Ahmed Arif Anı Evi” de yine Diyarbakır’daki yazar evlerinden biri.
Ünlü yazar Rıfat Ilgaz’ın Kastamonu Cide’de bulunan ve Kültür Sanat Müzesi haline getirilen doğup büyüdüğü ev de kente gelen ziyaretçiler için ilgi odağı mekanlardan.
İzmir’deki yazar odaları
İzmir yazar evleri açısından en şanssız kentlerden biri. Urla’daki Necati Cumalı Yazar Evi dışında, bağımsız bir başka yazar evi kentimizde şimdilik bulunmuyor. 2004 yılında Urla’da kapılarını açan Necati Cumalı Kültür ve Anı Evi yazarın doğup büyüdüğü, çocukluğunun geçtiği iki katlı bir taş bina. Yazar evinde Necati Cumalı’nın kitapları, kişisel eşyaları, çalışma masası, aldığı ödüller görülebiliyor.
İzmir’i en güzel anlatan yazarlardan biri olan Tarık Dursun K.‘nın adına 2016 yılında Karataş’ta açılan “Tarık Dursun K. Yazar Evi” 2022 yılında kapandı. Yazarın ailesinin bağışladığı daktilo, televizyon, koltuk gibi kimi kişisel eşyaları, kitapları, kitap kapakları, film afişleri, siyah beyaz fotoğrafları bugün Konak Belediyesi’ne ait Basmane’deki Semt Evi’nin ikinci katındaki odada sessiz sedasız sergileniyor. Pek çok kişi yazara ait bir sergilemenin burada olduğunu bile bilmiyor.
İzmir’de yazar isimlerinin odalarına verildiği bir başka mekan ise Bornova’daki Edebiyat Müze Kütüphanesi. 2021 yılında kapılarını açan Türkiye’nin sekizinci edebiyat müze kütüphanesindeki odalardan birisi de İzmirli ünlü yazar, şair, yönetmen, gazeteci Attilâ İlhan’ın adını taşıyor. Odada Attilâ İlhan’ın ünlü kasketi, kalemleri ve fotoğrafları sergileniyor.
Kütüphanede ayrıca Samim Kocagöz, Muzaffer İzgü, Turgay Gönenç ve Yaşar Aksoy gibi İzmir’in unutulmaz edebiyatçılarının, yazarlarının daktilosu, kalemi, gözlüğü, çay fincanı, tarağı, yüzüğü, cep telefonu, masa saati, kendi el yazılarıyla yazılmış mektupları gibi kişisel eşyaları da sergileniyor.
Ülkemizin yetiştirdiği birbirinden değerli yazarların adını taşıyan, eserleri ve ilham aldığı çalışma ortamıyla gelecek kuşaklara örnek olabilecekleri yazar evlerinin kentimizde de çoğalması, yazarların hak ettiği değeri bulması, bir okur olarak benim de en büyük dileğim.
***
Yaşar Müzesi’nden çocuklara Müzeyi Ele Geçirme Günü daveti
Kapılarını yıl sonuna doğru açmaya hazırlanan Alsancak’taki Yaşar Müzesi, İzmirli macera sever çocukları müzede harika bir gün geçirmeye davet ediyor. Sosyal medya hesaplarından yaptığı çağrıda “Çocuklar, Yaşar Müzesi’ni ele geçirmeye ne dersiniz?” diyen Yaşar Müzesi yetkilileri, 21 Kasım 2025 Cuma günü 8-12 yaş arasındaki maceracı çocuklar için ilk kez düzenlenecek bir etkinlik gerçekleştirecek. “Take Over Day-Müzeyi Ele Geçirme Günü” olarak duyurulan etkinlikte, çocuklar müzede görevli büyüklerin işlerini devralacak, müzeyi gönüllerince yönetecek. Sanatın kalbine dokunurken, ilginç bir deneyimle müze profesyonellerinin dünyasına adım atacak. Etkinliğe katılmak için çocukların bir motivasyon mektubu yazıp müzeye yetkililerine göndermesi gerekiyor. Öğrenciler mektuplarını e-ozden.akcay@yasar.com.tr e-posta adresine ya da sosyal medyadan doğrudan ileti yoluyla gönderebilir. Konuyla ilgili duyuru müzenin instagram hesabından da incelenebilir.