Eğitimin asırlık çınarı Leman Mualla öğretmenin dileği gerçek oluyor

İzmir'in tarihi okullarından Dumlupınar İlkokulu'nun yaşayan son öğretmeni Leman Mualla Adlı ile geçtiğimiz yıl Mayıs ayında yaptığım söyleşi "Dumlupınar İlkokulu adı yaşatılmalı" başlığıyla yayımlanmıştı. Eğitimin asırlık çınarı, 99 yaşındaki Leman öğretmen, haberi yaptığımda İzmir Nüfus Hizmetleri Merkezi olarak kullanılan binanın hiçbir yerinde okulunun adını anımsatacak bir iz, bilgi olmadığını belirtmişti. Leman Mualla Adlı, “Tarih yok edilemez. İzmirliler bu tarihi okulun adını unutmamalı” demişti.

Kısa bir süre önce imza günü için gittiğim kitabevinde Konak Kaymakamı Gökhan Görgülüarslan ile karşılaştım. Görgülüarslan'ı Ayvalık'taki görevi sırasında kadın emeğiyle yeniden üretilmeye başlanan “Girit battaniyeleri projesine destek veren kaymakam” olarak tanımıştım.

Ayak üstü söyleşimiz sırasında Konak Kaymakamlığı makamının eski Dumlupınar İlkokulu binasında olduğunu öğrendim. Kendisine geçen yılki haberimden ve Leman öğretmenin dileğinden söz ettim. Kaymakam Görgülüarslan, "Öğretmenimizin dileğini yerine getirmek bizim için bir görev" deyince sevindim, Leman öğretmenimizi haberdar ettim.

Konak Kaymakamı Gökhan Görgülüarslan, büyük incelik gösterdi, aracılığımla iletişim kurduğu bugün artık 100 yaşında olan eğitim çınarı Leman Mualla Adlı'yı yeğeni Semra Özedgü ile evinden aldırarak makamında ağırladı. Bu çok özel buluşmanın tanıkları arasında olmak gurur vericiydi. Emekli olduktan 48 yıl sonra, 22 yıl görev yaptığı Dumlupınar İlkokulu binasında, bu kez kendisini kapıda karşılayan Konak Kaymakamı Görgülüarslan'ın konuğu olan Leman öğretmenin sevinci görülmeye değerdi. 

Kaymakam Görgülüarslan'a okulun tarihine ilişkin bilgi veren Leman Mualla Adlı, Kurtuluş Savaşı sırasında İzmir işgal altındayken okulun en alt katındaki sığınakta gizli toplantıların yapıldığını anlattı. Yapının bu açıdan tarihi bir öneme sahip olduğunu dile getiren Adlı, "Günün vatansever, bu konuda hassas yetkililerinden ve ilgililerinden bu okulun hayatta kalan son öğretmeni olarak, bu tarihi Dumlupınar İlkokulu'nun adının binanın bir yerinde, girişinde bir tabelada mutlaka yer almasını vasiyet etmiştim. Saadet Hanım bu dileğimi haberleştirdi. Şimdi sizden okulun adını yaşatacak tabelanın asılacağı haberini öğrendim ve çok mutlu oldum" diye konuştu.

Dumlupınar İlkokulu'nun kendisi için çok özel bir yeri olduğunu anlatan Leman öğretmen, "Burası benim yuvam. Benim ağabeyim ve ablam bu ilkokulda okumuştu. Onları çok erken yaşta kaybettiğim için bu okul sanki beni çekti, onların hatırasını da yaşattım ben burada okurken" dedi. Okulun bahçesinde bir dönem süs havuzu bulunduğunu, giriş kapısında camlı vitraylar olduğunu anlatan Leman Mualla öğretmen, "Bir dönem okul bahçesindeki binada öğrenme zorlu çeken engelli öğrenciler için de çalışmalar yapılmıştı" bilgisini de paylaştı.

Dumlupınar İlkokulu'na ve bulunduğu bölgeye ilişkin anılarını anlatan Leman Mualla Adlı, arşivinde bulunan fotoğrafları ve öğretmenliği sırasında kullandığı 1960 yılına ilişkin sınıf plan defterini Konak Kaymakamı Gökhan Görgülüarslan'a teslim etti. Dumlupınar İlkokulu'na ilişkin bilgiler içeren, kendi el yazısıyla kaleme aldığı notlarını da veren Adlı, "Bu fotoğrafları kronolojik olarak sıraladım, altlarına açıklamalarını yazdım. Bu dökümanda da okulun tarihi yer alıyor. Bu sıralamayla kullanırsanız anlamlı olacaktır. Okulumu tarihe kaydedecek bu çabanız için size çok teşekkür ediyorum" dedi. 

Kaymakam Görgülüarslan bu fotoğrafları binada ayrılacak bir köşede düzenlenecek panoda kullanacaklarını belirtti, "Okulun tarihçesini anlatan tabelamızı da binanın girişine sizinle birlikte asacağız" dedi. Gökhan Görgülüarslan, Leman öğretmenin elindeki Cumhuriyet dönemi eğitim yaşamına ilişkin okul fotoğrafları ile belge ve efemeraların ise Cumhuriyet Eğitim Müzesi'ne çok yakışacağını kaydetti. 

Leman öğretmen kaleme aldığı Atatürk şiirini seslendirdi ve yayımlanan şiir kitabını Kaymakam Görgülüarslan'a armağan etti. Okuluyla tabelasını asmak için yeniden gelmek üzere vedalaşırken, "Bu katta üst katlarda tam 22 yıl sesim yankılandı benim. Aradan geçen onca yıl sonra bu mutluluğu yeniden yaşadım. Teşekkür ederim" dedi.

***

Leman Mualla Adlı kimdir?

Cumhuriyetin yetiştirdiği idealist öğretmenlerden birisi olan Leman Mualla Adlı, 1925 yılında İzmir'in İkiçeşmelik semtinde tahrirat katibi baba ile aydın bir annenin kızı olarak dünyaya gelmiş. İlk öğrenimini Topaltı İlkokulu'nda tamamlayan Adlı, daha sonra Kestelli Ortaokulu'nu bitirmiş. Ortaokuldan sonra kısa bir süre İzmir Kız Lisesi'ne devam etmiş. 

İzmir Kız Lisesi'nin ardından dönemin bir başka efsane okulu olan Karşıyaka Kız Muallim Mektebi'nde yatılı okumuş. İkinci Dünya Savaşı yıllarında okulunu bitiren Leman Adlı öğretmen 1944 yılında daha 18 yaşındayken Kuşadası Burgaz köyünde ilkokul öğretmenliğine başlamış. 

Ailesinin çalışan ilk kadını olan Leman Adlı, 33 yıl süren öğretmenlik yaşamı sırasında Bayındır 4 Eylül İlkokulu'nda, Buca'da Vasıf Çınar İlkokulu'nda sınıf öğretmeni olarak çalışmış. Daha sonra İzmir'in tarihi okullarından Dumlupınar İlkokulu’nda 22 yıl sürecek öğretmenlik dönemi başlamış. 1977 yılında Dumlupınar İlkokulu'ndan emekli olmuş. Aynı zamanda bir hayırsever olan Leman Mualla Adlı, babasının bir süre görev yaptığı ve adının bir sokağa verildiği Urla'da, Ege Genç İş İnsanları Derneği'nin (EGİAD) yapımını üstlendiği ortaokulun spor salonunu yaptırmış. 

***

Dumlupınar İlkokulu'nun öyküsü

Bu tarihi okulla ilgili yaptığım ilk haberimi 2020 yılında "Ahmed Adnan Saygun'un müzikle tanıştığı okul restore ediliyor" başlığıyla hazırlamıştım. Tarihi bina İzmir Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı Doğal Kaynaklar Ruhsat ve Kültür Varlıkları Müdürlüğü'nce Eskici Mimarlık tarafından restore ediliyordu. 2019 yılının Aralık ayında başlayan restorasyon çalışmaları 2021 yılında tamamlandı. Restore edilen yapı, bugün Kemeraltı'nda sokak sağlıklaştırması yapılan yörede bulunan çok sayıda kamu mülkünden biriydi.

Balkan Savaşı bitiminde öğrenime açılan ve yedi yıl İttihat ve Terakki Numune Mektebi adıyla kullanılan okul daha sonra Dumlupınar İlkokulu adıyla hizmet vermiş. Okul, İzmir'in en önemli bestecilerinden İsmail Zühtü'nün görev yaptığı, çok sesli müziğin ustalarından Ahmed Adnan Saygun'un öğrencisi olduğu okul olarak biliniyor. Okulun mezunları arasında eski İzmir Gazeteciler Cemiyeti Başkanı, merhum gazeteci yazar İsmail Sivri de bulunuyor. 

19. Yüzyıl'da yapıldığı tahmin edilen ve 250 metrekarelik bir alana oturan, iki katlı yapının bir de bodrum katı bulunuyor. Bir dönem bahçesinde bir süs havuzu bulunan, 12 odalı yapının yapıldığı yıllarda girişindeki kemerli kapısında renkli vitraylar, tavanındaki kalem işi süslemelerle dikkat çektiği kaydediliyor.

Bina 1952 yılında "İzmir Halk Eğitim Merkezi"ne dönüşmüş. 1987'de ise "Konak Halk Eğitim Merkezi" olarak kullanılmaya başlanmış. 2003 yılında geçirdiği yangının ardından çöküntü haline gelen yapıdan geriye yalnızca cephe duvarları kalmış. 

2020 yılında restorasyonu yapılırken haberime konu olan okul binasına inşaat sonrası gittiğimde, İzmir Nüfus Hizmetleri Merkezi olduğunu gördüm. Binada Pasaport Şube Müdürlüğü hizmet veriyordu. Arap Fırını'nın da bulunduğu 442 Sokak'ta yer alan Dumlupınar İlkokulu binası yaklaşık 11 aydan bu yana Konak Kaymakamlığı hizmet binası olarak kullanılıyor.

İzmir Kalkınma Ajansı'nın yakın zamanda yayımladığı, Dr. Yasin Kayış tarafından kaleme alınan "19. Yüzyıl'dan 21. Yüzyıl'a İzmir Eğitim Tarihi" adlı kitapta, okulla ilgili bilgiler de yer alıyor. 1937 yılında İzmir'de öğretmenler için Dumlupınar Okulu’nda Fransızca ve Almanca kursları düzenlenmiş, bu kurslar kadın ve erkek öğretmenlerden yoğun ilgi görmüş. Okulun Baş Öğretmeni Gaffar Güneri 1940 yılında açılan İzmir İlkokulları Koruma Cemiyeti'nin kurucu heyetinde görev almış. Milli Eğitimin 1939 yılında Dumlupınar Okulu’na eklenmek üzere istimlak edilecek ev için 5 bin lira ödenek ayırdığı kitapta yer alan bilgiler arasında.

Dumlupınar İlkokulu'ndan söz edilen bir başka çalışma ise İzmir Rehberlik Araştırma Merkezi'yle ilgili. Okulun bahçesinde yer alan ek binası, 1958 yılında ilkokula devam edememiş okuma çağındaki öğrenme güçlüğü çeken çocuklar için İzmir Rehberlik Araştırma Merkezi çalışmalarında kullanılmış. O dönem bu çalışmaların yapıldığı okul bahçesindeki bina, sonradan İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü Ek Binası olarak yeniden inşa edilmiş.