Herkes İçin Turizm Derneği, İzmir Turist Rehberleri Odası, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ve İzmir Büyükşehir Belediyesi işbirliğiyle "turist rehberlerine engellilerle tur yapma becerisi eğitimi" kapsamında "Agora'dan Basmane'ye Eski İzmir" konulu deneyim turu düzenlendi. Engelli bireylerle turist rehberlerini sahada ilk kez bir araya getiren ve Agora ören yerinden başlayan deneyim turu Basmane Garı'nda sona erdi. 

"Agora'dan Basmane'ye Eski İzmir" turu Herkes İçin Turizm Derneği Başkanı Ali Aydoğmuş ve profesyonel tur rehberi Osman Ünal'ın koordinasyonuyla gerçekleştirildi. Tura farklı engel gruplarından vatandaşlarla refakatçileri, İzmir Rehberler Odası üyesi profesyonel rehberler, Katip Çelebi Üniversitesi Turizm Rehberliği Bölümü Öğretim üyesi Dr. Özge Çalhan ve bölüm öğrencileri katıldı. 

Turdan bir gün önce İzmir Arkeoloji Müzesi'nde turist rehberlerine yönelik "engellilerle tur yapma becerisi" konulu bilgilendirme toplantısı düzenlendi. Buket Şafak Özkaya, İdil Yazıcıoğlu, Ayça Kesici, Osman Ünal, İsa Soytürk, Tilda Koenka, Yasemin Akhun, Seycan Yılmaz, Kemal Şendikici, Kaan Erge, Şaban Akın, Nurhan Pekindil, Özgül Beşkaya ve Hasan Gülbol, Hasan Özeller, Behçet Gündüz toplantıya, sunuma ve deneyim turuna katılan rehberler arasında yer aldı.

Agora ören yerinde başlayan gezi kapsamında Anafartalar Caddesi kat edildi, Hatuniye Camisi, Rahmetullah Efendi Evi ve Dönertaş Sebili, Altınpark Arkeolojik Alanı, Ayavukla Kilisesi, Bıçakçı Han, Çorakkapı Camisi ve Oteller Sokağı gezildi. İki kilometrelik bir güzergahta, yaya olarak gerçekleştirilen tur Basmane Garı'nda sona erdi. Tur sonunda Dr. Özge Çalhan ve rehberler anket sorularını yanıtlayarak etkinliğe ilişkin değerlendirmeler yaptı. 

Soğuk bir İzmir sabahında başlayan, görme, yürüme ve zihinsel engelli bireylerden oluşan gezinin bir bölümüne ben de eşlik ettim. Bu çok önemli bir çabanın başlangıcı olan deneyim turundan izlenimlerimi sizlerle de paylaşmak istedim. 

Turizm herkes için

Rehberlerle yaptıkları bu çalışmanın bir ilk olduğunu söyleyen Herkes İçin Turizm Derneği Başkanı Ali Aydoğmuş, "Rehber arkadaşlarımız zaman zaman engelli gruplarla çalışıyorlar ancak bir takım sorunlar yaşıyorlar. Bu alandaki sorunları belirlemek ve çözüm üretmek için dernek olarak böyle bir çalışma yapmak istedik. Onların bizden daha heyecanlı olduğunu gözlemliyoruz" dedi. Dernek olarak farklı engelli gruplarıyla zaman zaman ören yerlerini, müzeleri gezdiklerini anlatan Aydoğmuş, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bu gezilerde bize eşlik eden rehber arkadaşlarımıza engelli gruplarla çalışırken karşılaşabilecekleri sorunları anlatmak istedik. Bu konuda bize uzun süredir engellilerle çalışan profesyonel rehber arkadaşımız Osman Ünal büyük destek verdi. Onun koordinasyonunda bu geziyi planladık. Bu aslında hem bir gezi hem de bir deneyim turu oldu. Konunun akademik yönü de var. Gezimize yaklaşık 30 engelli birey ve 12 rehber katıldı. Güzel ve verimli bir gezi oldu, bazı arkadaşlarımız rehberlerle bire bir dolaştı."

Ali Aydoğmuş, bir gün önceki toplantıda görme engelliler için çevrenin rehberlerce nasıl betimleneceğini, ziyaretçilerin yoldaki engel öncesi nasıl uyarılacağını anlatmaya çalıştıklarını belirterek gezi sırasında bunun deneyimlendiğini söyledi. Aydoğmuş, "Bu gezileri aynı zamanda Kordon ve Kemeraltı turuyla da sürdürmek, bu konuda yerel yönetimlerle çalışmalar yapmak istiyoruz. Her çalışmanın en önemli yanı sürdürülebilir olması. Bir kerelik olması değil. Amacımız turizmde engelleri kaldırmak ve kenti her yanıyla erişilebilir kılmak" diye konuştu.

Engelli kültürünü öğrenmek gerek

Turun koordinatörlüğünü üstlenen ve yedi yıldır engelli gruplarla çalıştığını belirten Osman Ünal, "Artık az sayıda rehberle bu çalışmaları sürdürmek zor. Talep var, ayrıca turizmin herkes için olması gerekiyor" dedi. Ünal, "Rehber arkadaşlarımızdan bu gruplarla da çalışmak isteyenler var. Ancak onlara nasıl erişeceklerini ve bu gezilerde nasıl davranacaklarını anlatmak gerekiyor. Bu deneyim onlar için de önemli bir adım olacak" diye konuştu. Engelli olmanın da bir kültürü olduğunu söyleyen Ünal, "Bir rehberin de bu kültürü öğrenmesi gerekiyor. Bu çalışmamız bir ilk" diye ekledi. 

Rampalar yetersiz

Ekipte görev alan rehberlerden, eski İl Kültür Turizm Müdür Yardımcısı Kaan Erge ise bu konunun kent için mutlaka desteklenmesi gereken önemli bir eksik olduğunu kaydetti. Erge, "İzmir Valiliği, İzmir Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri olmadan başarıya ulaşmak mümkün değil. Altyapıda yolların yapılması, ören yerlerinde engellilere uygun düzenlemelerin yapılması gerekiyor. Bu konuda çok eksiğimiz var. Örneğin Agora'da rampalar var ama yeterli değil" diye konuştu.

Dokunarak anlatma

Herkes İçin Turizm Derneği'nin gruplarıyla daha önce birkaç kez çalıştığını belirten rehber İdil Yazıcıoğlu da ilk turda çok heyecanlandığını dile getirdi. Yazıcıoğlu, "Görme engelli olanlar sütunları, yerde bulunan sütun başlıklarını dokunarak, hissederek anlamaya çalıştılar. Onlar için olabildiğince detaylı betimlemeye çalıştık. Rehberler olarak bu turları yaptıkça deneyim kazanacağız. Gezi öncesi yapılan bilgilendirme hepimiz için önemliydi. Katılımcı rehberler için de güzel bir deneyim oldu" dedi.

Deneysel bir çalışma

Engellilerle rehberleri buluşturan geziye öğrencileriyle birlikte gözlemci olarak katılan İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Doktor Öğretim Üyesi Özge Çalhan, bu gezinin aynı zamanda akademik bir çalışma olduğunu söyledi. Kendisi de profesyonel turist rehberi olan ve kurumunda engellilere yönelik ders veren Çalhan, turizmin aslında herkes için olduğunu belirterek şu bilgileri paylaştı:

"Erişilebilir turizm, herkes için turizm temel hedefimiz. Bu ziyaretlerde ören yerlerini, müzeleri de izleme ve aksaklıkları, engelleri saptamaya çalışıyoruz. Bu alanda çalışan rehber çok az. Öte yandan ören yerlerimiz erişilebilir değil, özellikle ortopedik engelliler için. Örneğin Agora'da rampalar var ancak ortopedik engelliler üst kata çıkamıyor. Görme engelli bir bireyin tek başına gezmek istediğinde yararlanabileceği kabartma harfli tabelalar göremedik alanda."

Ezgi'nin dileği

Farklı engele sahip bireylerin sabahın erken saatlerinde yola çıkarak ulaştığı Agora ören yerindeki heyecanlı toplulukta bir genç hanım dikkatimi çekti. Görme engellilerin neredeyse her birine bir rehberin düştüğü turda doğuştan görme engelli olan Ezgi Çaylan tura babası Hüseyin Çaylan ile katılmıştı. 

30 yaşındaki Ezgi, Ege Üniversitesi Türk Müziği Konservatuarı'nın Temel Bilimler Bölümü'ne üçüncülükle girmiş. Kudüm çalan Ezgi, Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı'nın, Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nin görme engeliler bölümünden, burada basılan kabartma kitaplardan çok yararlandığını anlattı heyecanla. "İl Halk Kütüphanesi'nde gönüllü okuyucuların desteğiyle Almanca kursu da alıyorum" diyen Ezgi, kabartma nota projesini de yaşama geçirmiş bir müzik insanı aynı zamanda. 

Ezgi Çaylan, yurt içinde ve yurt dışında ailesinin de desteğiyle çok sayıda ören yerini, müzeleri ve turistik yerleri ziyaret etmiş. Güzel ülkemizin birbirinden değerli ve eşsiz tarihi yerlerin çok azının engelliler için erişilebilir olduğunu söylüyor. Yanında ailesi olduğu için şanslı bir gezgin olan Ezgi, Van'da ve Gaziantep'te gezdiği kimi müzelerde görme engelliler için kabartma harflerle bilgilendirmeler bulunduğunu anlatıyor. "Selçuk'taki Efes Müzesi'nde görme engelliler için bir bölüm yapılmış örneğin. Bizim de gezebileceğimiz bir müzeye dönüştürülmüş. Çok etkileyiciydi. Keşke yaygınlaşsa" diyor. (Fotoğraf: Hüseyin Erciyas)

Engelli asansörü acil onarım bekliyor

Agora ören yerinin hemen girişinde bulunan, sadece ortopedik engellilerin değil diğer engel gruplarının da kullanabileceği engelli asansörü ne yazık ki çalışmıyordu. Uzun süredir çalışmadığını öğrendiğimiz asansörü kullanamayan, geziye akülü arabasıyla katılan bireyler, müzenin girişindeki bir başka rampadan içeri girebildiler. Sadece engellilerin değil bebek arabasıyla gelen ya da yaşlı insanların bile yararlanabileceği bir araç oysa bu asansör. Müzeye girerken de çıkarken de sorun yaşatan bu durum, dilerim Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın desteğiyle bir an önce çözülür. En azından "erişilebilirlik" müze kapısından başlayarak sağlanır.