Depreme dayanıklı olmadığı gerekçesiyle 2023 yılında yıkılıp eski projesine sadık kalınarak yeniden inşa edilen 9 Eylül Kapısı, 1939 yılında Fuar Müdürlüğü görevini de yapan Yüksek Mimar Ferruh Örel (*) tarafından iki katlı ve kavisli olarak tasarlandı. Kültürpark’ın beş kapısından biri olan 9 Eylül Kapısı’nın zemin katında, tuvalet, merdiven holü, engelli asansörü, güvenlik ve turizm ofisleri, birinci katta salon ve teraslar yer alıyor. 

Ünlü sanatçıların konser verdiği, Ekici Över ve Manolya gazinoları ve 1951 yılından kurulan İzmir Radyo Evi, 9 Eylül Kapısı’nın girişindeydi. Eski İzmir Belediye Başkanı Behçet Uz’un, heykeltıraş Cengiz Çekil (1945) tarafından yapılan heykeli ve biyografisinin yazıldığı mermer kitabe 9 Eylül Kapısı girişinde, solda kalan yeşil alanda bulunuyor. (Fotoğraf: Muzaffer Ceyhan Yerlikaya arşivi)

İsminden de anlaşılacağı gibi, İzmir’in düşman işgalinden kurtuluşunu ve özgürlüğü simgeleyen 9 Eylül Kapısı’nın teras katında fuara katılan ülke bayraklarının dalgalandığı kaidelerin olduğu görülür. Kültürpark’a açılan 9 Eylül Kapısı’nın yakınında yol kenarında yeşilliklerin içinde, yaklaşık 2 metre x 0.60 metre boyutlarındaki mozaik zemin üzerinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün öz sözlerinin yazılı olduğu kitabelerde şunlar yazılıdır:

“Bu vatan çocuklarımız ve torunlarımız için cennet yapılmağa layıktır. Bu da iktisadi faaliyetlerle kabildir.” 
“Tam İstiklal için şu düstur var. Milli hâkimiyet, iktisadi hâkimiyetle tarsin edilmelidir.”
*Büyük davamız en medeni ve en müreffeh millet olarak varlığımızı yükseltmektir.”
“Bir Türk dünyaya bedeldir.”
“Yaşamak faaliyet demektir.”
“İlham ve kuvvet membaı milletin kendisidir. (Fotoğraf: Atilla Özdemir)

Kültürpark’ın simgesi olan "yedi dallı palmiye", 9 Eylül Kapısı’nın peyzajını zenginleştiren ağaçlar arasında bulunmaktadır. Celal Atik Spor Salonu, tenis kortu, heykeltraş İsmet Erayda’nın beton malzeme ile yaptığı Yunus Balıkları heykeli, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin hizmet binası olarak kullandığı holler 9 Eylül Kapısı’na yakın mesafededir. 

Kültürpark’ın kurucusu İzmir Belediye Başkanı Behçet Uz’un, zaman zaman pencerelerinden Basmane ve Kültürpark’ı seyrettiği, 9 Eylül Kapısı’nın birinci katında bulunan salonun “Behçet Uz Anı Evi” adıyla açılmasını öneriyorum. Salonun, Mimar Ferruh Örel gibi Kültürpark’a hizmet etmiş mimarların eserlerinin sergilendiği mekana dönüştürülmesi vefalı davranış olacağı gibi, Basmane’ye ve Kültürpark’a anlam ve zenginlik katar.

***

(*) Yüksek Mimar Ferruh Örel 12.11.1930 tarihinde o zamanki adı Güzel Sanatlar Akademisi olan (Mimar Sinan Üniversitesi) Mimarlık Bölümü’nü bitirerek meslek hayatına başlamış. 1935 yılında İzmir Belediye Başkanı Dr. Behçet Uz tarafından İzmir’e davet edilmiş, yangınlık alanı olarak bilinen Basmane’deki bugünkü Kültürpark’ın yer aldığı fuar alanının düzenlenmesi ile görevlendirilmiş. Daha sonra İzmir Enternasyonal Fuarı olarak da işlev gören Kültürpark, Yüksek Mimar Ferruh Örel tarafından projelendirilmiş, içinde yer alan yapılar, göletler ve peyzaj uygulamaları ile İzmir’e kazandırılmış. Yüksek Mimar Ferruh Örel 1935-1960 yılları arasında Fuar Müdürlüğü görevini de üstlenmiş. (Kaynak: https://frhyapi.com.tr)

Behçet Uz heykeli açılışı. (Fotoğraf: Cem Üsküp arşivi)

Radyoevinde yangın tatbikatı. (Fotoğraf: İsmail Özboyacı)

İzmir Radyoevi (Fotoğraf: TRT arşivi)

Yunus heykeli