Şonsol Sinagogu'nun kayıp kapıları ve Terzi Reşat 2016-02-16 00:00:00
Şonsol Sinagogu'nun kayıp kapıları ve Terzi Reşat
Yazar: Orhan Beşikçi
Terzi Reşat Yoğurtçu'yu konfeksiyona direnen nesli tükenmiş gün görmüş çelebi insan olarak tanıdım. Agios Voukolos Kilisesi'nin batıya bakan servis kapısının yanında bulunan iş yerinde sanatını icra ederken, aynı kilisenin onarımı için verdiği desteği unutamam.
Bölgeyi ziyaret eden turistlere gönüllü tercümanlık yapmasının dışında Patrik Bartholomeos hazretleri dahil Rum ve Yahudi cemaatinin tanıdığı isimdir. Tek göz işyerinde misafirlerini kabul eder özellikle sanatçı dostlara ve araştırıcılara yardımcı olması, dinleyenlere ilginç öyküler anlatmasıyla tanınır.
Ismarlama terzilerin son temsilcisi, İzmir'in gönüllü turizm elçisi Reşat Yoğurtçu'nun geçen hafta iş yeri kundaklandı, ekmek teknesi kullanılmayacak hale geldi. Sokağın güvensiz yıllarını bilirim, o zamanlarda bile kimse burada bina kundaklamaya cesaret edememişti...
Terzi Reşat Yoğurtçu'nun iğneyle kuyu kazarak ekmeğini kazandığı, mahallenin değerlerini daha önce yazmıştım. 1960 yılında Şonsol Sinagogu'nda evlenen, yaklaşık 20 yıl önce mahalleden ayrılan Avram-Matilda Maça ailesinin mavi badanalı evi de bu yangında hatıralarıyla birlikte yanıp kül oldu... Geçen yüzyıllarda binlerce Yahudi yurttaşımızın yaşadığı, işyeri, hastane, fırın, kortijo benzeri yapıların bulunduğu, hazan sesiyle yıkanmış eski İzmir sokaklarında artık Yahudiler'in yaşamadığı bir gerçek...
Terzi Reşat Usta'nın yanan iş yerinin bir alt sokağında, arsası şimdi oto yıkama olarak kullanılan, 1905 yılında tahtani ve fevkani olarak inşa edilen Şonsol Sinagogu'nun kitabesini (Kapısından doğru olanların girdiği Şonsol Sinagogu, 5665 [19 Nisan 1905] yeri cennette olsun Hayim Şimuel Şonsol Beyefendi tarafından tahsis edilmiştir), sinagoga yapılan ilavenin iznini belgeleyen, Aydın Valisi Mahmud Muhtar Paşa'ya gönderilen Sultan Reşat tuğralı 1909 tarihli fermanı yayınlıyorum (Tuğra Mehmet han bin Abdülmecid el ?muzaffer daima Reşad. 19 Ekim 1909)
1970'li yıllarda yangın geçiren Şonsol Sinagogu'ndan kurtarılan eşyalar arasında, Sefer Tora'nın saklandığı Ehal'a ait iki adet işlemeli sanat değeri olan ceviz kapının varlığından haberdarım, koruma amaçlı müzeye gönderilmek üzere görevlilere teslim edilen kapıların akıbeti meçhul...
Şonsol Sinagogu'nun kaybolan kapılarını aramak, bazılarına fantezi gelebilir. Ortak zenginliğimiz olan kültürel mirasımıza sahip çıkmak adına tarihi kapıları önemsiyorum. Sakarya Mahallesi, arkasından Hatuniye Camisi yakınında bulunan efsane İzmir sinagogları çöplük içerisinde diye uyarıda bulunmuştum. Tescil için kollar sıvandı, lakin tecrübeliyiz, tescilli yapıların nasıl yok edildiğini biliyoruz...
Kitabesinde "Kapısından doğru olanlar girsin" yazılı Şonsol Sinagogu üzerine yazacaklarım bitmedi. "Eski İzmir evleri yanmasın, yıkılmasın" diyerek ilgilileri bir kez daha uyarıyorum, kültür katliamına ortak olduğunuzun farkında değil misiniz?
Bilgi ve belgelerini benimle paylaşan Tarihçi Siren Bora'ya, Mimar Tamer Pakben'e teşekkür ederim.
Okuyun: "200 yıllık Parohetler Yahudi Kültürel Mirası" / Gazeteci Yazar Saadet Erciyas
Fotoğraf: Atilla Özdemir
Bölgeyi ziyaret eden turistlere gönüllü tercümanlık yapmasının dışında Patrik Bartholomeos hazretleri dahil Rum ve Yahudi cemaatinin tanıdığı isimdir. Tek göz işyerinde misafirlerini kabul eder özellikle sanatçı dostlara ve araştırıcılara yardımcı olması, dinleyenlere ilginç öyküler anlatmasıyla tanınır.
Ismarlama terzilerin son temsilcisi, İzmir'in gönüllü turizm elçisi Reşat Yoğurtçu'nun geçen hafta iş yeri kundaklandı, ekmek teknesi kullanılmayacak hale geldi. Sokağın güvensiz yıllarını bilirim, o zamanlarda bile kimse burada bina kundaklamaya cesaret edememişti...
Terzi Reşat Yoğurtçu'nun iğneyle kuyu kazarak ekmeğini kazandığı, mahallenin değerlerini daha önce yazmıştım. 1960 yılında Şonsol Sinagogu'nda evlenen, yaklaşık 20 yıl önce mahalleden ayrılan Avram-Matilda Maça ailesinin mavi badanalı evi de bu yangında hatıralarıyla birlikte yanıp kül oldu... Geçen yüzyıllarda binlerce Yahudi yurttaşımızın yaşadığı, işyeri, hastane, fırın, kortijo benzeri yapıların bulunduğu, hazan sesiyle yıkanmış eski İzmir sokaklarında artık Yahudiler'in yaşamadığı bir gerçek...
Terzi Reşat Usta'nın yanan iş yerinin bir alt sokağında, arsası şimdi oto yıkama olarak kullanılan, 1905 yılında tahtani ve fevkani olarak inşa edilen Şonsol Sinagogu'nun kitabesini (Kapısından doğru olanların girdiği Şonsol Sinagogu, 5665 [19 Nisan 1905] yeri cennette olsun Hayim Şimuel Şonsol Beyefendi tarafından tahsis edilmiştir), sinagoga yapılan ilavenin iznini belgeleyen, Aydın Valisi Mahmud Muhtar Paşa'ya gönderilen Sultan Reşat tuğralı 1909 tarihli fermanı yayınlıyorum (Tuğra Mehmet han bin Abdülmecid el ?muzaffer daima Reşad. 19 Ekim 1909)
1970'li yıllarda yangın geçiren Şonsol Sinagogu'ndan kurtarılan eşyalar arasında, Sefer Tora'nın saklandığı Ehal'a ait iki adet işlemeli sanat değeri olan ceviz kapının varlığından haberdarım, koruma amaçlı müzeye gönderilmek üzere görevlilere teslim edilen kapıların akıbeti meçhul...
Şonsol Sinagogu'nun kaybolan kapılarını aramak, bazılarına fantezi gelebilir. Ortak zenginliğimiz olan kültürel mirasımıza sahip çıkmak adına tarihi kapıları önemsiyorum. Sakarya Mahallesi, arkasından Hatuniye Camisi yakınında bulunan efsane İzmir sinagogları çöplük içerisinde diye uyarıda bulunmuştum. Tescil için kollar sıvandı, lakin tecrübeliyiz, tescilli yapıların nasıl yok edildiğini biliyoruz...
Kitabesinde "Kapısından doğru olanlar girsin" yazılı Şonsol Sinagogu üzerine yazacaklarım bitmedi. "Eski İzmir evleri yanmasın, yıkılmasın" diyerek ilgilileri bir kez daha uyarıyorum, kültür katliamına ortak olduğunuzun farkında değil misiniz?
Bilgi ve belgelerini benimle paylaşan Tarihçi Siren Bora'ya, Mimar Tamer Pakben'e teşekkür ederim.
Okuyun: "200 yıllık Parohetler Yahudi Kültürel Mirası" / Gazeteci Yazar Saadet Erciyas
Fotoğraf: Atilla Özdemir
2024-05-21 16:52:20
Basmane bölgesinde bir tarihi katman
Basmane Garı’nın kuzey doğusunda Ermeni ve Rum mahallelerinin sınırında bulunan, eski bir yapıdan kalma duvarın temellerinde Roma ya da Erken Bizans Dönemi blok taşları görülmektedir. ... Devamı
2023-06-14 22:48:22
Mimar Necmeddin Emre'nin Kokluca'da annesi için mezar tasarımı
Cumhuriyet döneminde gömüye açılan Kokluca Mezarlığı’nı ziyaret ederseniz günümüzün modern mezarları arasında, sayısı çok fazla olmasa da Osmanlı dönemine ait mezar ve mezar ta... Devamı
2022-12-13 15:00:00
Gazozhanesi olan sinema
Sinema afişlerinin asılı olduğu araçlarla sokak aralarında megafonla yapılan anonsları anımsayanlar olacaktır. Sevilen artistlerin rol aldığı filmleri semt sinemalarında çiğdem çitle... Devamı
2022-06-15 22:00:00
Sinagog avlusunda at nalları
Çatısı göçmüş, pencere kemerleri tuğla örülü, taş duvarlı Orehim Forasteros Sinagogu, enkaz haliyle bile görenlerin ilgisini çekiyor. "Forasteros" İspanyolca'da “yabancı” anlamı... Devamı
2021-10-04 09:15:00
Şifacı annenin oğlu Albert Karmona
Sefaradlara özgü tedavi eylemi yüzyıllar içerisinde bir sanat dalı olarak gelişmiştir. Bu sanat dalına "arte de curar" (iyileştirme sanatı) adı verilmektedir. Formüller ve dualar tedavi ... Devamı
2021-07-20 20:30:00
Başkan Tunç Soyer’le üçüncü Basmane buluşması
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’le üçüncü Basmane gezisine Kervan Köprüsü’nden başladık. Geziye, Genel Sekreter Yardımcısı Ertuğrul Turgay, Başkan Danışmanı A... Devamı
2021-06-27 16:55:23
Yeni bulgular eşliğinde Politi Şarap Fabrikası'nın tarihçesi
Havra Sokağı’nda bulunan günümüzde metruk olan tarihi şaraphane binası hakkında ulaşılan yeni bulgu ve belgeleri tarihçi Dr. Siren Bora’ya sordum.
- Önce Politi Şaraphanesi, sonra... Devamı
2021-06-06 17:33:19
Eski İzmir çeşmelerinin mini envanteri
Sanat Tarihi Uzmanı Ayşegül Güngören’le birlikte kentin yukarı mahallerinde kaderine terk edilmiş İzmir çeşmelerini ziyaret ettik. Sayın Güngören, mesleki tecrübesiyle eski İzmir çe... Devamı
2021-04-18 18:51:25
Afiş tasarımında 30 yıl
İzmir sinemalarına 30 yıl boyunca afiş tasarlayan Muzaffer Çıkıkçı ile konuştum.
- Afiş yapma öykünüzle başlayalım.
... Devamı
