1 Eylül Dünya Barış Günü niyetine

Barış DerneÄŸi davasından dolayı üç yıl bir ay tutuklu kalan Reha Ä°svan, 17 Åžubat 1986’da tahliye olmuÅŸtu. Yurt içinden ve yurt dışından yüzlerce kiÅŸi, Reha Ä°svan’a, özgürlüğüne kavuÅŸtuÄŸundan dolayı duydukları sevinci ilettiler.

Tahliyesinden bir yıl önce, 29 Ekim 1985’te, 60. yaÅŸ günü nedeniyle Londra’da düzenlenen yaÅŸ günü partisinin davetiyelerini ben hazırlamıştım. Ä°ngiliz kadın örgütleri, sendikaları ve parlamenterlerinin katıldığı, hayatımın en anlamlı ve en kalabalık yaÅŸ günü partisiydi. Reha Ä°svan’a "60. yaÅŸ gününde özgürlük" için çok sayıda imza toplanmıştı o gün.

Milliyet Gazetesi'nde tahliyesinden sonra, Zeynep Oral tarafından yapılmış yedi bölümlük bir söyleşi yayınlandı. Bu söyleşide Reha İsvan, Metris Cezaevi'ndeki günlerini anlatıyordu:

"Siyasi koğuşta hem kalabalık hem yoksulluk egemendi. 22 kişilik yerde 35 kişiydik. Günde bir bardak su içebildiğimiz oluyordu. İnsan başına günde dört sigara alabiliyorduk. Oysa o güne dek ben günde birbuçuk paket sigara içiyordum. Bir de burada çoluk çocuğa rezil olmayayım, dört sigara ile nasıl idare ederim, diye düşündüm ve sigarayı toptan bıraktım. Haftada dört gün çayı içersek (genellikle üstü yağla kaplıdır) üç günü de kendimiz çay satın alabilirdik... Öğleyin içinde yedi adet patates olan yağlı bir su gelir. Bunu 35 kişiye nasıl bölüştürürsünüz?"

Reha İsvan sürdürüyor konuşmasını:

"Ne de olsa hepsi genç insanlar, saatlerce yemek konuşulurdu: şu yemek olsa, bu olsa, annem şunu pişirirdi,benimki bunu. . Kendinize eziyet etmeyin der dururdum... İlk dışarı çıktığımda tam canım bir şey çeker,alıp yiyeceğim, mideme bir kram saplanır, alamam, yiyemem, içim kan ağlar. Neye baksam, koğuşta sözü edildiğini anımsarım. 'Allahtan hiçbiriniz kağıt helvasını hatırlayamadınız, bir onu ağız tadıyla yiyebildim' diye yazdıydım çocuklara... "

"Peki siz de slogan attınız mı içerde?"

"İnsanlık onurumu korumak için ne gerekiyorsa onu yapacaktım... Yani bilmediğim bir şey hakkında ezbere slogan atmayacaktım. Kapımın önünde kızları yerlerde sürükleyip dövdüklerini görünce susmayacaktım. Artık siz ona slogan atmak mı dersiniz, feryat etmek mi bilmiyorum, siz karar verin. Sesinizi duyurabilmek için avaz avaz 'doktor istiyoruz' diye bağırmak ya da her zaman söylediğim, hep bağırdığım 'insanlık onuru işkenceyi yenecektir' slogansa; evet, ben de slogan attım."

Sık sık yapılan koğuş talanlarından ilkini yaşayan ve daha sonra da pek çok talan gören Reha İsvan, bir talan sonrasını şöyle anlatıyor:

"Dehşete kapılmıştım. Asıl endişem, asıl dehşet verici şey, şimdi bu genç kızlar bu koğuşa nasıl girecekler, içeriyi böyle görünce ne yapacaklar... Üstelik duymuştum, içeri girmekte direnirlerse, bütün koğuşa, yatakların üzerine, kızların üstüne su sıkılıyordu. Evet girince ne yapacaklar diye dehşetle bekliyordum. Ne yaptılar biliyor musunuz? Derhal bir eğlence düzenlediler. Bir yandan şarkılar söylediler, bir yandan da halaylar çektiler. Halaylar, türküler arasında etrafı toplamaya başladılar. Ben de yırtıkları sökükleri dikmeye başladım. Hiç değilse yatakları o gece yatılabilecek hale getirebilmek için kolları sıvadık."

Metris yönetiminin çok çeÅŸitli aÅŸağılama yöntemleri Reha Ä°svan’a da uygulandı:

"Beni ilk soyacakları gün polis odasında sekiz kişi vardı, polis ve gardiyanlar. Arama bahane. Görüşe çıkarken ve girerken arıyorlar, beni bir günde altı kez soydular. Bana ilk 'Soyun' dediklerinde şöyle düşündüm; Amaçları tepkimi görmek. Öfkelenip direneceğim, onlar da zapta geçirecekler. Odadakilere bakıp güldüm. 'Tam da striptiz yapılacak hava' dedim. 'Ama müzik uygun değil' dedim. Çünkü radyoda arabesk çalıyordu. 'Genellikle bu hafif batı müziği ile daha iyi olur' dedim. 'Nereye kadar isterseniz soyunayım' dedim. Bu bana hakaret gibi gelmiyor. Gençlerin buna tepki göstermesini anlıyorum, saygı duyuyorum. Ama 60 yaşında bir kadın soyunsa ne olur, soyunmasa ne olur? Beni birkaç kez daha soydular, baktılar ki hiç etkilenmiyor, vazgeçtiler sonra."

Reha isvan bu söyleşinin başında şöyle diyordu:

"Evet her şeyi anlatmak istiyorum, çünkü herkes her şeyi bilmeli. Bir gerçeğin yalnız bir bölümünü biliyorsanız yanlış biliyorsunuz demektir. Yarısını anlatır, yarısını anlatmazsanız, yalan söylüyorsunuz demektir."

Ve söyleÅŸi Reha Ä°svan’ın ÅŸu sözleriyle bitiyor:

"Yaşamın hiçbir döneminde insanlarla bu kadar birlikte olmamıştım. Hem içerdeyken, hem şimdi yalnız olmadığımı hissettiren öyle çok sevgi ve saygı mesajları aldım ki, bunu hakkettim mi diye düşünür oldum. Bu ilgi yalnız kendime, şahsıma değildi. 60 yaşımda inançla şunu diyorum: İnsanlara yüreğinle sarılabildiğinde yalnız kalmıyorsun, yalnız bırakılmıyorsun."

"Sen Beni Görmedin"

1 Eylül 2009 Salı günü, Dünya Barış Günü’nde bir fotoÄŸraf sergisi açıldı Tarihi Havagazı Fabrikası’ndaki sergi salonunda: "Sen Beni Görmedin"...

12 Eylül 1980 sonrası yaÅŸananları konu alan sergisinde bir konuÅŸma yapan fotoÄŸraf sanatçısı Süreyya Martin, "Henüz çok da uzak olmayan geçmiÅŸte yaÅŸananları hatırlamaya bir davettir bu sergi. 12 Eylül 1980’de insanlığın dondurulduÄŸu bir süreçten geçti Türkiye. EÅŸitlik, demokratik haklar ve özgürlükten söz eden herkes ve her ÅŸey tutuklandı, iÅŸkence tezgahlarından geçirildi ve mahkum edildi. Ve daha birçok ÅŸey. Sergideki fotoÄŸraflar ile yapılanları herkese anlatıyorum" dedi.

Yüzlerce davetli "Ben de o tarihte ordaydım, gördüm, duydum, yaşadım" diyen sesiz bakışlarla yaralı belleklerindeki ince sızıyı hissettiler sergi fotoğraflarında.
14 Eylül'e kadar açık kalacak sergiyi hala görmediyseniz acele edin.

İnsanlık onurunu bir madalya gibi yüreğinde taşıyan Reha İsvan'ın dediği gibi; "Herkes her şeyi bilmeli. Bir gerçeğin yalnız bir bölümünü biliyorsanız yanlış biliyorsunuz demektir. Yarısını anlatır, yarısını anlatmazsanız, yalan söylüyorsunuz demektir"...

Reha Ä°svan Kimdir?

12 Eylül sürecinde,, 'Barış DerneÄŸi Davası'nda yargılanan Reha Ä°svan,, Metris Askeri Tutukevi'nde 38 ay hapis yattı., Yurt içi ve yurt dışında barışsever insanların çok sayıda yürüttüğü imza kampanyalarının da katkısıyla 1986’da tahliye edildi., 1925 yılında Ä°stanbul’da doÄŸan Reha Ä°svan’ın çocukluÄŸu Konya,, Manisa,, Erzurum,, Kırklareli'de geçti., Ortaöğrenimini Ä°stanbul'da,, yükseköğrenimini Ankara'da yaptı., Ä°stanbul ÇaÄŸdaÅŸ Gazetesi'nde köşe yazarlığı yapan Ä°svan’ın 1968'den bu yana çeÅŸitli dergilerde yazıları yayınlandı., Evli ve üç çocuk annesi., Tutukluluk dönemi anılarıyla savunmaları yayımlandı., EÅŸi Ahmet Ä°svan 1973-1977 yıllarında Ä°stanbul Belediye BaÅŸkanı'ydı., “Gün Olur Devran Döner” adlı anı kitabı Bilgi Yayınevi tarafından yayınlandı.


Süreyya Martin Kimdir?

1958 Ä°zmir doÄŸumlu Martin,, ilk, orta ve lise eÄŸitimini Mardin’de tamamladı., Ege Ãœniversitesi Basın Yayın Yayın Yüksek Okulundan 1980’de mezun oldu. 1980 darbesini içerden ve dışardan yaÅŸamış bir kiÅŸi olarak eserlerine yansıtan Süreyya Martin, 90’lı yıllarda baÅŸladığı fotoÄŸraf tutkusunu çok sayıda katıldığı sergi ile paylaÅŸmaya devam ediyor. Sergileri “Ä°nsan Hakları”, “Kadın Hakları”, “Kimlik ve Ä°ktidar”, “12 Eylül Mektupları” ve “Gezi FotoÄŸrafları” temalarından oluÅŸuyor.