36 yıllık düştü gerçek oldu, tezgahlar kuruldu ilk battaniyenin üretimi alkışlarla tamamlandı

Galatasaray Rotary Kulübü’nün her yıl verdiği Rotary Meslek Ödülü’nün sahibi, Ayvalık’ta sanatsal ve sosyal hayata verdiği gönüllü destekler nedeniyle ilçenin sevilen ismi “Ayvalık Gönüllüsü” Aysel Namlı’nın bitmek tükenmek bilmeyen enerjisi 36 yıl sonra bir geleneğin Ayvalık’ta yaşama geçirilmesinin nedeni oldu. 

İlk sedefli battaniyenin üretilmesiyle birlikte eşe dosta şu güzel haberi verdi Aysel Namlı: 

“Değerli dostlar, dile kolay 36 yıllık bir hayaldi, zor da olsa, hiç yılmadık, hiç umutsuz olmadık. Ürünümüzün birinci parçasını bugün ilk Ayşe Topçu bitirdi. İnsan mutluluktan ağlar mı? Bugün ben ağladım ve Ayşe Hanıma yürekten sarıldım. Emeklerine sağlık.”

Ne güzel mesaj, ne mutlu bir duyuru değil mi? Biz de 36 yıllık süreci, nelerin yaşandığını, nerelerde umutların tükendiğini ve ilk kıvılcımın nasıl yandığını merak ettik. Sosyal medya hesaplarını yakından takip ettiğimiz Aysel Namlı’yla buluşmak, sohbet etmek bu serüveni bir de ondan dinlemek için sözleştik.

KEDİ’de buluştuk

İsmetpaşa Mahallesi, Cumhuriyet Caddesi’ndeki Kadın Emeğini Destekleme İşliği’nde (KEDİ) buluşmaya karar verdik. Çünkü bir süre, tezgahların gelmesini bekledik, ardından Aysel Namlı koşuşturma arasında bir de Covid küresel salgını olunca buluşmayı ertelemek zorunda kaldık.

Dört pedallı dört çerçeveli beş ayrı tezgahta, titizlikle çalışan el emeği ve göz nuru döken kadınların rahatsız etmeden, bir yandan onları izleyerek bir yandan da Aysel Namlı’nın söylediklerini dikkatle dinledik. Aysel Hanım sözlerine şöyle başladı:

Doğal, nitelikli

“Son yıllarda tüm dünyada, geleneksel dokuma tekniklerine dayalı ürünlerin arandığı, pazarda rağbet gördüğü bir gerçektir. Duyarlı, sürdürülebilir ve etik değerlere sahip olması beklenen bu ürünlerin öncelikle, ekolojik değerlerle üretilmesi, doğal, nitelikli, kalite standardı yüksek aynı zamanda kültürel taşıyıcılığının olması beklenmektedir. Günümüzde bütünün bir parçası olduğumuz kabul eden ve önceliği yaşama saygı duyan bu anlayış, moda, kozmetik, ev tekstili ve hediyelik eşya sektöründe ilgiyle karşılanmaktadır. Deneyimlerimiz, temiz teknolojiyle üretilmiş, doğal, yerel değerleri öne çıkaran, el emeğiyle üretilmiş ürünlerin, Pazar bulmakta daha şanslı olduğunu göstermektedir.”

Projeye inanan ve gönül verenlerle birlikte Sedefli Battaniye (Girit Battaniyesi) projesinin gerçek olduğunu defalarca duygulu bir şekilde hatırlatan Aysel Namlı, KEDİ projesiyle ilgili olarak da şu bilgileri verdi:

Kadınlara istihdam

“KEDİ projesiyle, Ayvalık’ta yaşayan kadınların emekleri değerlendirilerek, sürdürülebilir bir gelir sağlanacak. Özellikle pandemi nedeniyle, gelirleri düşen ailelerin kadınlarına istihdam yaratarak, kalkınmaya aracı olunacak. Ayvalık Halk Eğitim Merkezi’nin eğitim desteğiyle, önemli bir kültür mirası olan ve kaybolmak üzere olan ‘Sedefli Battaniye’ üretimi, çağdaş tasarımlarla güncellenerek, ülke ve yurtdışı pazarlara sunulacak. Proje süresince verilecek pazarlama eğitimleri ve yapılacak katkılarla kadınların kooperatifleşmesi sağlanacak. Böylece bir yandan sürekli istihdam olanağı yaratılırken, diğer yandan yeni bir ürünün markalaşmasıyla, üretim alanları kısıtlı olan Ayvalık’ın ekonomisine katkı sağlayacak.”

Projeye emeği geçen, Ayvalık Belediyesi, ASKEV Vakfı, Sanata ve Eğitime Destek Derneği olmak üzere tüm paydaşlara, sponsorlara, Ayvalık esnafına, destekleyen ve moral veren dostlarına defalarca kucak dolusu teşekkür eden Aysal Namlı hedeflerini ise şöyle sıralıyor:

Kültür mirası

“Bölgedeki işsizliğe çözüm sunmak için, kadınların becerilerini geliştirerek istihdam ve sosyalleşmelerini sağlayacağız. Kadınlara ve genç kızlara bir beceri kazandırarak özgüven aşılamayı hedefliyoruz. Yeni pazarlama teknikleri konusunda eğitimleri vermeyi planlıyoruz. Üretici kadınların, aynı zamanda iş organizasyonu, basit muhasebe bilgi ve maliyet hesapları yapabilen, grup çalışmasına uygun bireyler olmalarını sağlayacağız. Kaybolmakta olan bir kültür mirasını yeniden hayata geçirerek, kültür yaşamına değer katarken, kentin turizmine de katkı sağlamayı hedefliyoruz.”

Aysel Namlı 

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu’dan Ege’deki adalara çok sayıda Türk vatandaşı yerleştirilmiş. Doğaldır ki onlar da gittikleri yerlere kendi gelenek, görenek ve kültürlerini de beraberinde götürdüler. Ancak battaniyenin Anadolu’nun yanı sıra Orta Asya’dan geldiği kanısına vardık. Battaniye yapımında kullanılan motif ve malzemeler nedeniyle adını sedefli battaniye olarak almış. Mersin Üniversitesi’nde yazılan tezler de bunu doğruluyor.

Sedefli battaniyenin Cunda’da üretildiğini 36 yıl önce tesadüf sonucu bir gazeteyi okurken öğrendim, o sarada biz yakın dostlarımızla Girit Adası’na gidiyorduk, uzun bir geziydi. Dönüşte Cunda (Alibey) Adası’nda battaniye dokuyan ustayı buldum. O gün hemen kendisine sipariş verdim. O kuşaklar şimdilerde yok oldu. Hüzünlü konuşmalarımız oldu kendisiyle.

Yıllardır dokuma tezgahı arıyordum bulamadım. Ancak geçtiğimiz aylarda Girit mübadil torunlarından Serdar Demirezer Ailesi’nin yakın dostları İzmir’de bulmuş bize bağışladılar yepyeni ve çalışır durumda, çok yakın zamanda sergileyeceğiz.

Bozulmayan geometrik desenler

Sedefli battaniye özelliği olan bir dokuma. Geometrik desenleri yıllardır hiç bozulmadan günümüze kadar gelmiş, aynı titizlikle korunuyor desenler. Eski yıllarda kadınlar keçi yününden elleriyle eğiriyorlar ve kök boya kullanıyorlar. Günümüzde de yün kullanılıyor ve kesinlikle kök boya tercih ediliyor. Çünkü bugüne kadar tekstil sanayisinde doğayı kirleten boyalar kullanılmış. Doğala doğru dönüş olduğu için Ayvalıklı kadınlar da yün ve yanında kök boyası kullanıyor. Hem de somut olmayan bir kültür mirası ortaya çıkarılıyor.

Büyük ve çocuk olmak üzere iki çeşit üretiliyor. Çocuklar için olan tek parça büyükler içinse üç parça birleştiriliyor ve kenarları ayrı ayrı dönülüyor. Battaniyelerin yurtdışında pazarlanması hedefleniyor. Satışa çıktığında 4 bin 500 veya 5 bin lira fiyat biçiliyor, ancak kadınların emeğinin karşılığının ne olacağı konusunda bir karar verilemiyor. 

***

KEDİ’nin isim babası Ali Akdamar

KEDİ’nin isim babası Ayvalık’ın ünlü reklamcısı Ali Akdamar. 17 kişiden oluşan ve başkanlığını Aysel Namlı’nın yaptığı grup konuyu Ali Akdamar’a götürmüş. Konuyu ilgi çekici bulan Akdamar, destek olmuş, projeyi hazırlamış ve fon alınmasına yardım etmiş. “Akmasa da damlar” anlamında bir maddi destek gelmiş kooperatife. Logonun bulunması ve isim babası Ali Akdamar bu çalışmalar için gruptan bir kuruş talepte bulunmamış.