Almanya'da ilk tren seferleri 1835 yılında başlamış. Dünyanın en eski demiryolu müzesi Nürnberg kentinde. DB Museum Nürnberg 1882 yılında kurulmuş. Müze Almanya'daki demiryolları tarihinin 183 yıllık başlangıcından günümüze kadar olan serüvenini ziyaretçilere sunuyor, zaman içinde yolculuk yaptırıyor. 1835 yılından bu yana kullanılan traversler, raylar, balastlar, pistlerin değişimi olduğu gibi gözlenebiliyor.

Hollanda'nın Utrecht kentindeki Maliebaan İstasyonu'ndaki Demiryolları Müzesi binası 1874 yılında inşa edilmiş. Müze, ziyaretçilerine Hollanda'nın 175 yıllık demiryolu macerasını keşfetmeyi vaat ediyor.

Avrupa'nın en büyük demiryolu müzesi olarak tanımlanan Fransa'nın Mulhouse kentindeki Cite Du Train Müzesi 1964 yılında açılmış. Ulusal Demiryolu Müze'si 50 bin metrekarelik alanda Fransız demiryolu mirası olan binlerce objeyi ziyaretçilere sunuyor. Demiryoluna adanmış dünyanın en büyük müzelerinden biri. Paris'teki görkemli bir diğer ulaştırma müzesi ise Vallée du Sausseron. Bu müzedeki buharlı lokomotiflerle kısa bir seyahat yapma şansınız bile var.

İsviçre'nin Bergun kentindeki Albula Demiryolu Müzesi ise ülkenin demiryolu tarihine ilişkin bilgiler içeriyor. Müze, Alpler'in eşsiz manzarasını izleme olanağı sunan ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndeki Thusis - Valposchiavo - Tirano demiryolu hattına ait tüm materyalleri de ziyaretçilere sunuyor.

İtalya'nın Napoli kentindeki Pietrarsa Ulusal Tren Müzesi, ziyaretçilerine ülkenin 1839 yılında tam da bu kentte başlayan demiryolu macerasına tanıklık etme olanağı veriyor. Müzenin 5 bin metrekarelik buharlı lokomotif salonunda İtalya'nın 1839'da açılan ilk demiryolu hattı olan Napoli- Portici hattında kullanılan lokomotifin 1939'da yeniden üretilen modeli sergileniyor. Görkemli müzede buharlı lokomotifler, elektrikli lokomotifler, dizel lokavt lokomotif örnekleri, vinçler, mobilyalar, demiryolu eşyaları sergileniyor.

Polonya'nın Varşova kentindeki Stacja Museum - İstasyon Müzesi, üç sergi salonu ve istasyon binası dışındaki açık hava sergisiyle dikkat çekiyor. Kalıcı ve geçici sergilerin düzenlendiği müzenin en dikkat çeken sergilerinden biri Varşova-Viyana hattının 172 yıllık öyküsüne tanıklık eden sergi. Polonya'da demiryolları endüstrisinin gelişimini anlatan müzede demiryollarında kullanılan araçlar, madalyalar, demiryolu işçilerinin anıları, objeler, yayınlar sergileniyor.

Hamar kentindeki Norveç Demiryolu Müzesi, bu ülkedeki demiryolları tarihinin 1896'dan bu yana gelişimini aktarıyor. Müze çocukların hayal gücünü geliştiren, demiryolları sevgisi aşılayan, etkileşimli etkinlikleriyle dikkat çekiyor.

İspanya'nın Barselona kentindeki eski Vilanova I La Geltrú-Spain buharlı lokomotif deposunda bulunan Katalonya Demiryolu Müzesi, demiryolu kültürünü yaşatan görkemli bir müze. Demiryolu kültürel ve tarihi mirasını topluma anlatmayı amaçlayarak kurulan müzede elektrikli lokomotif, dizel ve farklı modellerde binek araçları, ayrıca 10 bin fotoğraf, yaklaşık 400 video, 5 bini aşkın bibliyografik kayıt bulunuyor.

Macaristan'ın Budapeşte kentinde bulunan Demiryolları Müzesi ise 2000 yılında Avrupa'nın ilk interaktif tren parkı olarak açılmış. Park 70 bin metrekarelik bir alana sahip.

Bu muhteşem müzelere Almanya'daki Darmstadt Railway Museum'u, Bochum - Dahlhausen Railway Museum'u, Belçika'daki Train World'u, İsveç Angelholm'daki Jarnvagens Museum'u, Avusturya'nın Viyana kentindeki Railroad Museum Vienna'yı, İrlanda'daki Whitehead Railway Museum'u, Slovenya'nın Ljubljana kentindeki Railway Museum Slovenia'yı, Sırbistan'ın Belgrad kentindeki Railway Museum Serbia'yı, Yunanistan'daki Greek Railways Museum'u, Finlandiya'nın Helsinkli kentindeki Şehir ve Tramvay Müzesi'ni, Norveç'teki, Portekiz'deki tramvay, demiryolu müzelerini, Çek Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya'daki müzeleri ekleyebilirsiniz.

Dünyada demiryolları müzelerine büyük bir ilgi var. Almanya'da 30'a yakın demiryolları ve tramvay müzesi bulunuyor. Bu tesislerin bir kısmında minyatür trenler, buharlı lokomotifler çalışıyor. İsveç'te demiryolu ve tramvay kültürünü anlatan dokuz müze bulunuyor. İsviçre'de bu sayı onu buluyor. İngiltere yine öyle. İngiltere'de demiryolu ve sanayi mirasını anlatan 20'ye yakın demiryolu, tramvay, buharlı lokomotif müzesi, eğlence parkı, sergi alanı meraklılarını ağırlıyor.

Türkiye'ye gelince...

Demiryolları tarihinin 160 yıl geriye gittiği ülkemizde müzelerin kuruluşu son derece yeni. Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi, Ankara Maliköy İstasyon Müzesi, İstanbul Sirkeci Garı içinde İstanbul Demiryolu Müzesi, İzmir Alsancak'ta İzmir Müze ve Sanat Galerisi, İzmir Selçuk'ta Çamlık Buharlı Lokomotif Müzesi ve Eskişehir Gar Müzesi'nde TCDD'nin kültürel mirası sergileniyor.

Tarihi Ankara Gar kompleksi içinde bulunan Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi, Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara'da bulunan birkaç devlet binasından biriymiş. "Direksiyon Binası" olarak da anılan yapı 1892 yılında Bağdat Demiryolu'nun yapımı sırasında inşa edilmiş. 1964 yılında müze olarak hizmet vermeye başlamış.

Eskişehir'de Devlet Demiryolları (TCDD) kampüs alanı içinde bulunan Eskişehir TCDD Müzesi 1998 yılında ziyarete açılmış. İstanbul Demiryolu Müzesi, temeli 1888 yılında atılan tarihi Sirkeci Garı'nda 2005 yılında ziyaretçileriyle buluşmuş. Ankara-Eskişehir güzergahı üzerinde bulunan Polatlı ilçesindeki Malıköy İstasyonu, Sakarya Meydan Muharebesi'ne tanıklık etmiş. Kurtuluş Savaşı'nın önemli lojistik noktalarından biri olan istasyon, 2008 yılında müzeye dönüştürülmüş.

İzmir Demiryolları Müzesi'nin bulunduğu bina, 1800'lü yıllarda inşa edilen, İngilizlere ait bir ticari emtia deposu. Bina 1990 yılında TCDD İzmir Demiryolu Müzesi ve Sanat Galerisi olarak kapılarını açmış. Selçuk ilçesinin Çamlık köyündeki Buharlı Lokomotif Müzesi 1991 yılında hizmete açılmış. Çamlık'ta 1890 yılında açılan istasyon binası yakınındaki müzede Alman, İngiliz, Fransız, Amerikan, İsveç ve Çekoslovak yapımı 30 buharlı lokomotif sergileniyor.

İzmir'e kapsamlı bir demiryolu müzesi

TCDD'nin internet sitesinde tanıtımı hala süren Ankara Garı'ndaki Demiryolu Müzesi ve Sanat Galerisi ise kısa bir süre önce kapatılmıştı. Cumhuriyetin kuruluşuna tanıklık eden ve tarihi Ankara Oteli olarak anılan binadaki müzede bulunan obje ve basılı materyallerin İzmir'deki kuruma ait müzeye geleceğinin haberini bir kaç hafta önce duyurmuştuk.

Ankara'daki müze ve sanat galerisinde bulunan muhteşem kuyruklu piyano dahil tüm eserler İzmir'deki müzeye getirildi. Bu eserler önümüzdeki aylarda yapılacak düzenlemenin ardından Alsancak'taki müzede sergilenecek. Bu binada geçici sergileme sürerken, İzmir'e çok yakında geniş kapsamlı ve Türkiye'nin en büyük Demiryolları Müzesi'nin de kurulması için de düğmeye basılmış durumda.

İzmir Demiryolları Müzesi'nin, 2019 yılında projesinin bitirilmesi öngörülen ve 2023 yılına yetiştirilmesi planlanan Eski Tekel Fabrikası'nın restorasyonuyla gerçekleştirilecek Ege Medeniyetleri Müzesi'nin yakınındaki, TCDD'ye ait depoların dönüşümüyle yapılması öngörülüyor.

İzmir'in kültürel mirasına katma değer yaratacak Demiryolları Müzesi'nin Avrupa'da tren severlerin akın akın gezdiği, çocukların keyifle dolaştığı, meraklıların bilgi edineceği kaynaklara ulaşabileceği kütüphanesiyle, tren restoranlarında sunulan yemeklerin yer aldığı, engelsiz, renkli ve keyifli bir müze olmasını ümit ederiz.