Ön cephesi Anafartalar Caddesi'ne bakan bakımsız Tevfik Paşa Konağı, Pazaryeri Mahallesi'nde yer alır. Hatuniye Camisi ve Dönertaş Sebili kuş bakışı en iyi bu konağın pencerelerinden görünür. Mahalle, kıymeti bilinmemiş başka konaklara da ev sahipliği yapar. Carfi, Kapanizade, Osmanpaşa ve kızlarına ait konaklar gibi... İzmir mimarisinin ve döneminin önemli konakları şimdi enkaz durumda, sahipleri tarafından yaşatılması için çeşitli kurumlara bağışlanmamış olsaydı sonları böyle olmazdı.

Osmanzade Yokuşu'nda sağdaki çıkmaz sokakta Türk edebiyatının önemli ismi Tarık Dursun K'nın çocukluk ve gençlik yıllarını yaşadığı ev de yıkıntı halinde. Tarık Dursun K' nın ölümünün hemen arkasından satılan kitapları haber olunca yaşadığı ev hatırlandı, gazetelere yazarın evi kurtarılacak gibi demeçler verildi. Mülkiyeti başkasına ait ev kurtarılabilir mi?

Konuyla önceden ilgilendiğim için biliyorum; önce tarihi binanın satın alınması gerekiyor. Daha önce otel olarak kullanılan binada üst üste çıkan yangınlarda ölenler olmuştu... Sokakta 19 Yüzyıl'ın başlarına tarihlenen cumbasını ahşap payandaların taşıdığı eski bir İzmir evi de kurtarılmayı bekleyen evler arasında... Çıkmaz sokağın 15 Mayıs 1919 İzmir'in işgalinde devriyeler tarafından kıstırılıp öldürülen gevrekçi kızın öyküsünün geçtiği sokak olduğunu biliyorsunuz ...

Kapanizade Konağı için bunca yazılandan sonra hiç bir şey yapılamaması, üstelik definecilere terk edilmesi, fil ayaklı çiçeklikleri bulunan bahçesinin hayvan ahırı olarak kullanılması endişemizde ne kadar haklı olduğumuzu gösterdi. Tarih nasıl yok olur diye merak edenlere, özellikle mimarlık eğitimi yapan öğrencilere canlı bir örnek olarak gösterilebilir...

Hanbey veya Pazaryeri Camisi ve haziresinin fiziki durumu iyi değil. Dışarıdan bakılınca ahşap çatı görünümünde olan, gizli kubbesindeki çatlakların giderilmesi ve güçlendirmesinin bir an önce yapılması gerekiyor. Cami girişlerinde bulunan her iki sadaka ve sokaklardaki binek taşları henüz tescillenmedi. Taslı Çeşme'nin başına gelenler, artık fiziki olarak böyle bir çeşme yok. Mahalle sınırları içerisindeki Emir Sultan Haziresi yıllar sonra İzmir Büyükşehir Belediyesi'nce restore edildi, şimdi mezarlar tek tek onarılıyor, önceki yıllarda hazireye ait mezar taşları ve lahit mermerleri kapanın elinde kalmıştı...

Mahallede gizemini sürdüren hakkında bilgi sahibi olamadığımız, İzmir tarihine damgasını vurmuş başka yapılar var. Prof. Dr. Münir Aktepe "İzmir Yazıları Camiler, Hanlar, Medreseler ve Sebiller" kitabında Merdivenli Medrese'den bahseder. 1548 ada, 3 parselde bulunan ve mülkiyeti özel şahsa ait olan taşınmaz içersinde olduğu tahmin edilen medresenin yeri, yapılacak araştırma ile ortaya çıkarılacak. Neden Merdivenli Medrese denildiğini, medreseden günümüze kalanları, konuyla ilgili detaylı bilgileri önümüzdeki günlerde sizlerle paylaşacağım.

İzmir Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nün medrese alanın tamamını kamulaştırılmasına karar vermesi önemli bir gelişme. İlgililere yaklaşım ve gayretleri nedeniyle teşekkür ediyorum. Medrese, İplikçi İsmail Dede Türbesi ve haziresiyle ilgili kurtarma projesinin hayata geçirilmesi kent adına sevindirici. Yıllardır söylüyorum; kültür varlıklarının korunmasında bütün kurumların ortak çalışmaları gerekiyor...

Tarihten silinmiş Müftü Hamamı, Taslı Çeşme'de yıkılan konağın bahçesindeki diğer hamam, yine mahalle içersinde karşımıza çıkan eski duvar çeşmelerini, bayram yerini, Altınordu Spor Kulübü'nü, İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin restore edip tasarım atölyesi olarak kullandığı binayı ve diğerlerini görmek için mahalleye gelmeniz gerekiyor. Eski İzmir'i koynunda saklayan Pazaryeri Mahallesi'ni belki bir gün birlikte dolaşırız...

(Fotoğraflar: Atilla Özdemir)