Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın sitesindeki diplomatik ve konsüler listeye göre Zambiya’dan Seyşeller’e, Ruanda’dan Mauritius’a, İsviçre’den Filipinler’e 132 ülkeyi temsil eden fahri konsoloslar bulunuyor. Ülkeler, özellikle ekonomik nedenlerle büyükelçilik ya da konsolosluk açamadığı yerlerde ilişki ve iletişimleri fahri konsolosluklar aracılığıyla yürütüyor.

Çoğu işadamı olan fahri konsoloslar, tanıtımını yaptıkları ülkeyle kendi ülkesi arasında yeni köprüler kuruyor, ekonomik kültürel ve eğitim alanında önemli başarılara imza atıyorlar. İş adamlarını fahri konsolos oldukları ülkelere götürüyor, olanaklarını anlatıyor, ticari işbirliğini geliştiriyor, kendi ülkelerinde o ülkeye ilişkin farkındalık yaratıyorlar.

İzmir de fahri konsolosluk kurumu açısından zengin kentler içinde yer alıyor. Kentte, üç başkonsolosluk, üç konsolosluk yanı sıra altı fahri başkonsolosluk, 54 de fahri konsolosluk bulunuyor. Terbay Şirketler Grubu’nun kurucusu ve onursal başkanı, duayen sanayici Ahmet Kemal Baysak da onlardan biri; Bosna Hersek Fahri Konsolosu.

Yugoslav Federal Cumhuriyeti’ndeki savaş sonrası kurulan Bosna Hersek Cumhuriyeti’nin dünya üzerindeki ilk fahri konsolosu olarak görevlendirilmekle onurlandırılan Baysak, on yıldır bu görevi resmen yürütüyor, ama Balkan coğrafyasında etkinliklerini, ilişki ve iletişimini kendi deyişiyle 50 yıldan bu yana sürdürüyor.

Ahmet Kemal Baysak’ın Bosna Hersek’in İzmir Fahri Konsolosluğu’na atanmasına ilişkin Bosna Hersek Bakanlar Kurulu kararı 17 Nisan 2003 tarihli. Belgede Bosna Hersek Başbakanı Adnan Terzic’in imzası bulunuyor. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer adına hazırlanan 8 Mayıs 2003 tarih buyrultuda Baysak’ın bu görevi yapmasına izin verildiği belirtiliyor.

Baysak’ın görev çevresinin İzmir, Manisa, Aydın, Denizli, Muğla, Çanakkale, Burdur, Isparta, Afyon, Antalya, Uşak, Balıkesir, Kütahya illeri olduğunu belirten buyrultu, o günün Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül’ün imzasını taşıyor. İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi’ndeki Bosna Hersek Fahri Konsolosluğu binası 28 Mayıs 2003 günü törenle hizmete açılıyor.

İzmir’deki en etkin fahri konsoloslar arasında yer alan Ahmet Kemal Baysak’la fahri konsolosluk binasında görüştük. Bosna Hersek Fahri Konsolosluğu, çoğu bir ülke bayrağı ve bir tabeladan ibaret fahri konsolosluklardan oldukça farklı. Özel tasarımı ve donanımıyla bir büyükelçiliği, devlet konuk evini ziyaret ediyormuşsunuz duygusu veriyor. Bağımsız fahri konsolosluk yapısı, Baysak’ın makam ve konsolosluk görevlilerinin çalışma odaları, çok amaçlı toplantı odası, sanat galerisi gibi bölümleri de içeriyor.

Ahmet Kemal Baysak’ın yurt içindeki ve yurt dışındaki ziyaretleriyle ona yapılan ziyaretlerde armağan edilen objeler, belgelerle ve eserler konsolosluğun dört bir yanını kaplıyor. Konsolosluğun sanat galerisinde, Türkiye’den ve özellikle Balkanlar’dan ünü ülke sınırlarını aşmış ressamların, sanatçıların Baysak’ın özel koleksiyonunda yer bulan eserleri sergileniyor.

Bosna Hersek Fahri Konsolosluğu’ndaki ortam son derece etkileyici. İçerideki hava ve sergilenen objeler, sizi Balkan coğrafyasının ve dünyanın dört bir yanına taşıyor. Baysak’ın Bosna Hersek’e, Bosna Hersek’in de Baysak’a verdiği değeri, sevgiyi, saygıyı her bir santimetrekaresinde hissediyorsunuz.

Anne ve baba tarafından Boşnak kökenli olan, 80 yaşındaki Ahmet Kemal Baysak, “Aslına bakarsanız ben bu görevi 1963 yılından bu yana zaten fahri olarak yapıyordum. Bu ünvanla görevim resmi hale getirildi” diyor. O yıllarda Balkanlar’a yılda hiç olmazsa bir kez giden Baysak, fahri konsolosluk görevini üstlendikten sonra hemen her ay en az iki kez o coğrafyada bulunuyor. Özellikle Haziran ayının son Cuma gününü de içine alan Ayvaz Dede Şenlikleri ile Srebrenica katliamının yıldönümü olan 11 Temmuz’da düzenlenen anma günü ve toplu defin, mutlaka katıldığı etkinlikler arasında yer alıyor.

Savaş yıllarında tanıştığı ülkenin lideri, “Bilge Kral” ünvanıyla anılan Alija Izetbegovic ile sonradan çok yakın arkadaş olduklarını belirtiyor duygulanarak. Bosna Hersek’e her gidişinde Alija’nın başkent Sarajevo’da, Kovaci Şehitliği’deki Anıt Mezarı’nı mutlaka ziyaret ettiğini belirtiyor. Baysak, baba Izetbegovic’le yakın diyaloğunu şimdi ülkenin Cumhurbaşkanı Konseyi Üyesi oğlu Bakir Izetbegovic ile sürdürüyor.

Kentler, eğitim kurumları arasında kardeşlik bağları

Fahri konsolosların görevleri gereği ülkeler arasında iletişimi arttırmak, ekonomik, kültürel, eğitim yönünden ilişkileri arttırmak için çalışmaları olduğunu dile getiren Baysak, iş adamı olmasına karşın bunca yıldır ülkeyle “akçeli” hiç bir iş yapmamış. Ancak yıllar boyunca Türk iş adamlarını Bosna’nın hemen hemen tüm kurum ve kuruluş yetkilileriyle tanıştırmış, yatırım yapmalarını sağlamış. Ahmet Kemal Baysak, “Bu benim prensibim. Etik olarak ne ben ne de benim sahip olduğu firmalar, Bosna Hersek’le akçeli işler ve ticaret yapmayı doğru bulmadık. Çalışmalarım daha çok eğitim, kültür ve iki halkı kaynaştıran sosyal ilişkiler, etkinlikler yönünde oldu” diyor.

Baysak, yıllar içinde gerçekleştirdiği çalışmalarla Türkiye’deki Boşnakların, Bosna Hersek’te kalan soydaşlarına ilişkin farkındalıklarının artmasında büyük katkı sağlamış. Savaş yıllarında ülkesiyle diyaloğu artarak sürdüren Ahmet Kemal Baysak, onlarca Boşnak öğrencinin eğitim yaşamına dokunmuş. Eğitimine katkılı olduğu kimi gençlerin bugün Bosna Hersek’de devlet kademelerinde üst düzey yönetici olduğunu görmek, o öğrencilerin Türkiye’ye karşı farklı duyguları olduğunu bilmek onu en çok mutlu eden konu.

Baysak’ın eğitim alanında yaptığı “yatırımlardan” birisi de Sarajevo’da kurulan Uluslararası Sarajevo Üniversitesi (International University of Sarajevo - IUS) olmuş. IUS, Türkiye’den aralarında Baysak’ın da bulunduğu oniki, Bosna Hersek’ten beş girişimcinin bir araya gelerek kurduğu Sarajevo Eğitim ve Öğretimi Geliştirme Vakfı’nın (Foundation for Education Development Sarajevo - SEDEF) önderliğinde kurulmuş. Baysak, “IUS bugün Türkiye dahil 35 ülkeden 3 bin öğrencinin eğitim gördüğü dev bir eğitim kurumuna döndü. Üniversite, Sarajevo’da 300 kişiye istihdam yarattı” diyor.

Başta Bosna Hersek, Balkanlar’daki neredeyse her kentin belediyesiyle üst düzeyde ilişkileri olan Ahmet Kemal Baysak, görev bölgesindeki pek çok belediyenin Bosna Hersek’ten belediyelerle kardeş şehir ilişkisi kurmasına ön ayak olmuş. Zenica ile Karşıyaka, Mostar ile İzmir, Tuzla ile Bornova, Sanski Most ile Bergama, Kakanj ile Aliağa, Jajce ile Alaçatı, Bihac ile Kuşadası, Cazin ile Urla, Gorazde ile Gaziemir, Prijedor ile Manisa, Gornji Vakuf ile Turgutlu, Ilijas ile Bayraklı, Bugojno ile Menemen, Sarajevo Opcina Center ile Konak, Srebrenik ile Edremit, Zavidovici ile Demirci, Olovo ile Seferihisar belediyelerini kardeşlik bağlarıyla bir araya getirmiş.

Bosna Hersek Fahri Konsolosu Ahmet Kemal Baysak’ın kardeşlik ilişkileri çabaları Bosna Hersek’le sınırlı değil. Karadağ’dan, Bijele Polje ile Burhaniye’nin, Bar ile Bornova’nın, Rozaje ile Buca’nın, Berane ile Çiğli’nin, Plav ile Gömeç’in, Kosova’dan Prizren’in Karşıyaka Belediyesi ile kardeş olmalarını dağ sağlamış. Baysak, kardeşlik uygulamasını eğitim kurumları arasında da gerçekleştirmiş. Ege Üniversitesi ile Sarajevo Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ile Zenica Üniversitesi, Urla Lisesi ile Sarajevo Dobrinja Lisesi, Mithatpaşa Endüstri Meslek ve Teknik Lisesi ile Bugojno Teknik Lisesi ve İzmir Fatih Koleji ile Sarajevo Eğitim Bosna Hersek’i İnşa Ediyor Derneği arasında kardeşlik ilişkisi kurulmasını sağlamış.

Bir kültürü yaşamak, yaşatmak

Yugoslavya’daki iç savaş sırasında Türkiye’deki Boşnaklar’ın bu ülkedeki soydaşlarıyla yardımlaşma ve dayanışmalarını sağlamak üzere derneklerin kurulmasına öncülük eden Baysak, derneklerin eşgüdümünü 2003 yılında kurdukları Türkiye Bosna Hersek Kültür Dernekleri Federasyonu’nu aracılığıyla sağladıklarını söylüyor. Derneklerin ve federasyonun çok önemli işler gördüğünün altını çizen Baysak, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“16 dernekten oluşan federasyonumuz, ülkemizin dört bir yanındaki Boşnak hemşehrilerimizi bir araya getiriyor. Yıl içindeki etkinliklerde, teferiçlerde ve pita gecelerinde buluşuyoruz. Bu etkinliklerde gençlerimiz birbiriyle tanışıyor, yaşlılarımız anılarını tazeliyor. Dilimiz, gelenek, göreneklerimiz, yemek kültürümüz unutulmadan yaşatılıyor, deneyimlerimizi genç nesillerimize aktarıyoruz. Bosna Hersek’e ve Balkanlar’a yaptığımız gezilerde diktiğimiz tohumların yeşerdiğini görüyoruz. Kurulan şirketlerle turizm hareketleri artıyor. Çocukları Bosna Hersek’te okuyan aileler ülkeye gidip orada konaklıyor, diğer Balkan ülkelerini de ziyaret ediyorlar. Anadolu’yla Balkanlar yüzyıllar öncesindeki gibi yeniden buluşuyor, anılar canlanıyor, birlik oluyor.”

İki yıl önce Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca da desteklenen bir projeyle Türkiye’den 50 genci Bosna Hersek’e götürdüklerini anımsatan Ahmet Kemal Baysak, gençlerin anne ve babalarından, ninelerinden, dedelerinden dinledikleri bir ülkeyi görmüş olmaktan büyük mutluluk duyduklarını dile getiriyor. Baysak, “Geziye katılan gençler, yaşamları boyunca unutulmayacak bir anıya sahip olduklarını söylüyor. Kurdukları diyaloglardan, gördükleri güzelliklerden söz ediyor. Ninelerinden, dedelerinden duyarak büyüdükleri dili, o dilin yaşadığı yerde konuşma olanağı bulmak gençleri çok etkiledi. Ata topraklarını gördükten sonra eminim oraya yeniden gitmek isteyeceklerdir” diyor.

Bosna Hersek Fahri Konsolosu Ahmet Kemal Baysak, İzmir Bosna Sancak Kültür ve Yardımlaşma Derneği’nin kurucu üyesi ve onursal başkanı. Türkiye Bosna Hersek Kültür Dernekleri Federasyonu (TBHKDF) kurucu ve onursal başkanı. Dünya Bosna Hersek Göçmenleri Birliği’nin (Svjetski Savez Dijaspore Bosne i Hercegovine - SSDBiH) yönetim kurulu üyesi. Ayrıca Karadağ - Türkiye Dostluk Derneği’nin eşbaşkanı.

Baysak, Bosna Hersek’in Sarajevo, Gorazde ve Bihac kentlerinin de fahri hemşehrisi. Ahmet Kemal Baysak, tarihi bağlarla birbirine temelden kaynaşmış iki ülkenin insanları için daha çok çalışmak gerektiğini, bu görevin kendisine önemli sorumluluklar yüklediğini söylüyor. Boşnaklar için anavatan Türkiye’nin büyük önemi olduğuna değinerek sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Biz Balkanlar’da bir Anadolu’yu kaybettik. Bundan sonra anavatanımız Anadolu’yu kaybetmemek için birlik beraberlik içinde olmamız gerekiyor. Bunun için de her gün bir öncekinden daha çok birlik ve beraberlik içinde, daha çok çalışmamız gerek. Bu buradaki Boşnaklar için de böyle, bu ülkenin her vatandaşı için de…”

Baysak’ı ve yaptığı çalışmaları anlatmaya bir gazete sayfası yetmez. Yanından ayrılırken onun “fahri” olarak yaptıklarını Türkiye’yi yurt dışında temsil eden “fahri” ve “kariyerden” temsilcilerin de yapmasını yürekten diledim.

(Fotoğraflar: Hüseyin Erciyas)