Yıllardır ören yerlerini her gezişimde, taşların suskunluğu, birkaç paragrafla koca bir tarihi geçiştiren paslı tabelalar, üzeri tozlu, sessiz ve derin uykudaki mekanlarda hep aynı duyguyu yaşıyorum. Merakla girdiğim, bilgi açlığıyla dolaştığım mekanlardan yorgun ve genellikle mutsuz ayrılıyorum. Gittiğim yerde turistleri gezdiren rehberler varsa, benim için büyük şans. Birkaç kelime kapmaya, birkaç detay öğrenmeye çalışıyorum. Ama yoksa, taşlar bana bakıyor, ben taşlara. Ancak son yıllarda gelişen teknolojiyle müzeler ve ören yerleri bu suskunluğu yenecek gibi görünüyor. Daha çok özel müzelerde yaygınlaşmaya başlayan sesli rehber sistemleri, küçük bir bedele, dolaştığınız antik yerlerin üzerindeki tozlu örtüyü kaldırıyor, geziyi keyifli bir hale getiriyor. Kısıcası müzeler ve ören yerleri artık suskunluğunu bozuyor ve dile geliyor. Merkezi Almanya'da bulunan Tonwelt GmbH firmasının Türkiye müdürü Abbas Güngördü, müzeleri dile getiren "audio rehberlik" sistemini, müze ziyaretçilerine "radyo tiyatrosu tadında bir gezi” olarak tanımlıyor. Güngördü'nün firması,Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ın dilinden düşürmediği Zeugma Mozaik Müzesi ile İzmir'e gelen turistleri gezdiren tur otobüslerinde, tarihi yerlere ilişkin bilgi veren sesli rehberlik projesini de hazırlamış. Sizin de yazıda bir örneğini dinleyebileceğiniz bilgilerin metinlerini haber sitemizin yazarlarından İlhan Pınar'ın derlediğini anlatıyor Abbas Güngördü. Tur otobüsleri Alsancak Limanı içi, Gündoğdu Meydanı, Cumhuriyet Meydanı, Montrö Meydanı, Kent Arşivi önü, Anafartalar Caddesi çıkışı (Kemeraltı Havra Sokağı arası), Agora giriş-çıkışı, Oyuncak Müzesi (Varyant), Konak Diş Hastanesi önü, Cumhuriyet Bulvarı SGK önü, Konak Pier önü, Fevzipaşa Bulvarı, Basmane Garı giriş-çıkış, Dominik Caddesi girişi, Alsancak Devlet Hastanesi önü, Alsancak Tren Garı önü ve Tarihi Havagazı Fabrikası güzergahını izliyor. Söz konusu güzergahlarda turistler İngilizce, Almanca, İspanyolca, İtalyanca ve Türkçe olarak bilgi alıyorlar. Anlatım TRT spikerlerince, temiz bir Türkçe'yle, klasik müzik eşliğinde sunuluyor. (Dinlemek için tıklayın) Abbas Güngördü'ye müzeleri, ören yerlerini dile getiren, gezidğiniz yerden tad almanızı sağlayan Audio Guide yani sesli rehberlik sistemini konuştuk: - Sesli rehberlik sisteminde verilen bilgiler kitabi bilgi mi, yoksa farklı detaylara giriyor musunuz? - Sesli rehberlik sisteminde konuya göre bir kurgumuz var. Bu uzmanlık gerektiren bir iş. Ziyaretçilerin aklında kalacak metinleri yazmak çok önemli bizim işimizde. Metinler İzmir'deki tur otobüsleri örneğini dikkate alırsak, duraklara göre hazırlanıyor. Ama metinin bütününde mutlaka bir hikaye, bir konsept bulunuyor. Örneğin Zeugma Müzesi'nde kentin hikayesini mozaiklere dayandırarak anlatıyoruz. Keyifli olacak, ziyaretçiyi sıkmayacak, buradan giderken aklında mutlaka kalacak bilgiler vermeye çalışıyoruz. Dinleyici odaklı, ansiklopedik olmayan ama bilgi veren, unutulmayacak bir hikaye sunuyoruz. - Hangi diller talep ediliyor sizden? Bir de her ülkenin gezgininin istediği bilgi, ilgi alanı farklı olsa gerek. Neye göre yapıyorsunuz çeviriyi? Bu çevirileri yaparken metinleri kimler hazırlıyor? - Bizim yaptığımız tercüme değil adaptasyon. Hedef dildeki kitlenin değer yargılarını da dikkate alıyoruz. Örneğin İstanbul için hazırladığımız bir çalışmada Sultanahmet Camisi'ne ilişkin bir metinde "abdest almak" kelimesi geçiyor. Biz bunu Almanca için "temizlenmek, arınmak" olarak çeviriyoruz. Dilimizdeki deyimleri bire bir çevirdiğimizde kelime tam anlamını bulamayabiliyor. Hangi dillerde yaptığımıza gelince temel olarak İngilizce, Almanca, Fransızca. Ama örneğin Zeugma Müzesi'nde Arapça da var. Edirne'deki Sağlık Müzesi için Yunanca, Bulgarca çeviri yaptık temel dillerin yanında. Müzenin bulunduğu yer, olası ziyaretçiler de önemli çevirilerde. Çeviri olarak 40'a yakın dilde adaptasyon yapıyoruz. Metinleri hazırlayanlara gelince, arkeolog, yerel yazarlar, sanatçı danışmanlarımız var çalıştığımız. - Verdiğiniz hizmette sadece metinler hazırlanıp sesli kayıt yapılmıyor. Siz bu sistemlerin kullanılacağı araçların üretimini de yapıyorsunuz. Biraz söz eder misiniz yaptığınız işten. - Bizim çalışma alanımız kültür ve turizm endüstrisi. Merkezi Almanya'da bulunan şirketimiz tüm Avrupa'ya hizmet üretiyor. Metin yazımı, seslendirme, adaptasyon temel işimiz. Bunu kullanacağımız teknolojiyi, cihazlarımızı da üretiyoruz. Bu cihazlar aynı zamanda sesin yanında görüntülü cihazlar da olabiliyor. Görselleri yüklediğimiz cihazlarda metine, görüntü de eşlik ediyor. Örneğin Zeugma Müzesi için iPhone cihazlarla özel bir çalışma hazırladık. Müze genel tanıtım turu, Türkçe, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Arapça ve Fransızca fotoğraf ve video içeriği var. Ziyaretçi tam donanımlı bilgi ediniyor. Bu arada engelliler için de çalışmalarımız oluyor. Örneğin Ankara'daki Cumhuriyet Müzesi'nde işitme engelliler için yaptığımız audio tour'da işaret diliyle veriliyor bilgiler. - Müzelerin dile gelmesi, ziyaretçide nasıl bir ilgi yaratıyor? Başka bir deyişle ziyaretçi sayısı artıyor mu? - Sesli rehberlik sistemi ziyaretçilere bir gruba dahil olmadan gezilerini sürdürebilme olanağı sağlıyor. Öte yandan müzelerdeki panoların çokluğu, mekan içinde estetiği bozduğu gibi ziyaretçiler için de yorucu bir bilgi kaynağı. Dinlemek, okumaya göre daha hızlı ve daha rahat bilgi akışına olanak sağlıyor. Ziyaretçi aynı anda hem dinleyip hem objeye odaklanabiliyor. Elimizde sayısal bir veri yok ancak gözlemimiz şu ki, ziyaretçiler bilgi edindiğinde müzenin, ören yerinin tadına varıyor. Objelerin ilginç yönlerini anlatınca tad alıyor. İstanbul Pera Müzesi, Ankara Cumhuriyet Müzesi, Çorum Arkeoloji Müzesi, Hacıbektaş Müzesi gibi müzelerdeki sesli turlar sayesinde ziyaretçi sayısının arttığını gözlüyoruz. Ayrıca ziyaretçilerin arkadaş gruplarını da davet ederek tekrar müzeye geldikleri saptanan bilgiler. - Sesli rehberlik sisteminin müzelere maliyeti nedir? Çok mu pahalı bu sistem? - Maliyet cihaz sayısına, çevrinin kaç dilde olduğuna göre değişiyor. Ama kabaca 50 cihaz, iki dilde çeviri dersek mali boyutu 110-120 bin lira dolayında. 2 GB kapasiteli cihazlar bunlar.Yatırım ve prodüksiyon ayrı maliyetler elbette. Müzelerimizde keşke daha çok yaygınlaşsa bu sistem. Müzelerimizde çok güzel eserler var, ancak bilgi verme anlamında yeterli değil. O nedenle de müzelerimiz suskun. Oysa müzeler sadece eserlerin korunduğu yerler değildir. Aynı zamanda bilgilerin nesillere aktarıldığı, bilginin insanlıkla paylaşıldığı kültürel ortamlar. - Sesli sistemden yararlanmak isteyen ziyaretçiler ne kadar bedel ödüyor bunun için? - Müzeye göre değişiyor sanıyorum ama 10 TL. gibi bir bedel olduğunu sanıyorum. - Müzelerin çocuklara tanıtılması, küçük yaştan itibaren çocukların müzelere alıştırılması çok önemli. Sistemi kurduğunuz müzelerde çocuklara özel çözümler üretiyor musunuz? Bir de sizin gözleminizi merak ediyorum, müzelerimizin çocuklara bakışı nasıl? - Kültür Bakanlığı'nın üç yıl önce başlattığı Çocuk Dostu Müze projesi var. Cumhuriyet Müzesi'nde çocuklar Atatürk'e mektup yazıyorlar örneğin. Etkileşimli müze yani. Ancak bizde çocuklar müzeye geldiğinde, onlara cihaz verilirken tedirgin olunduğunu görüyoruz. Oysa cihazlar öylesine sağlam ki, kolay kolay bozulacak aletler değil. Ayrıca bizim servis hizmetimiz de var. Biz çocukların bu cihazları kullanmasını istiyoruz. Çünkü çocuklar zaten bu tip cihazlara çok alışkın. Yurt dışında ise uygulamaların çok farklı olduğunu görüyoruz. Orada 8-12 ile 13-15 yaş arası çocuklar için ayrı uygulamalar var. Metinler ona göre yazılıyor. Şu sıra bizim yaptığımız çalışmalardan biri de Anıtkabir için sesli rehberlik projesi. Burada çocuk turu da var. Fotoğraf ve video içerikli audio tur prodüksiyonu. Çocuklara metinleri hazırlarken radyo tiyatrosu konseptinde hazırlamaya dikkat ediyoruz. Metinlerin merak uyandırması önemli. Genelde bir kadın, bir erkek ve çocuk seslendiriyor metinleri. Konuya uygun müzik de eşlik ediyor metinlere. - Daha çok özel müzelerle çalışıyorsunuz. Müzelerin sergileri değiştikçe hazırladığınız metinler de değişiyor mu? - Aslında Kültür Bakanlığı ile de yoğun çalışıyoruz. Ama özel müzelerde böyle bir esnekliğimiz de var. Yapılan sergiye göre metinler ve görseler hazırlıyoruz. - Bu güne kadar sesli sistemi hangi müzelere kurdunuz? İzmir'de var mı? - İstanbul'da Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi, Rezan Has Müzesi, İstanbul Modern Müzesi, Suna Akın Oyuncak Müzesi, Sakıp Sabancı Müzesi, Çorum'da Çorum Müzesi, Boğazkale Müzesi, Isparta'da Süleyman Demirel Müzesi, Nevşehir'de Hacı Bektaş-ı Veli Külliyesi, Ankara'da Cermodern, Cumhuriyet Müzesi, , Anıtkabir Sesli Rehberlik Projesi (devam ediyor), Edirne'de II. Beyazıt Külliyesi Sağlık Müzesi (devam ediyor). İzmir'de sadece City Tour Projesi'nde Türkçe, İngilizce, Almanca, İspanyolca ve İtalyanca ses prodüksiyonları yaptık. - Efes Müzesi'nde var bildiğim kadarıyla sesli tur sistemi. İzmir'de başka müzelerde var mı bu sistem? Efes Müzesi ören yerinde var sesli rehber. Ama biz yapmadık orayı. İzmir içinde bildiğim kadarıyla müzelerde yok sesli rehber sistemi. Keşke olsa ve giderek yaygınlaşsa. İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin tur otobüslerindeki tanıtımlarının bile büyük faydası olduğu saptandı kentin bilinirliğinin artmasına. Müzelerde yaygınlaşması kent için büyük kazanım olacaktır. - Müzelerimizin daha çok dile gelmesi dileğiyle, verdiğiniz bilgiler için teşekkür ediyorum. - Ben de teşekkür ederim.