Aralıksız olarak İzmir gazetelerinde 26 yıldır muhabirlik yapıyorum. Bu süreçte İzmir ve çevresinde meydana gelen yüzlerce olayın canlı tanığıyım. Ayrıca bu olayları geleceğe taşıyan sayısız fotoğrafı da çeken kişiyim. Bugün İzmir’de bir çok salonun duvarlarını süsleyen, eski İzmir fotoğraflarını çeken kişi ile de arkadaştım. Foto Cemal Alkış, Allah rahmet eylesin, Hatay İlahiyat Fakültesi Sokağı'nda oturuyordu. Foto Cemal, aynı zamanda 1923 senesinde ulu önderimiz Gazi Mustafa Kemal tarafından gerçekleştirilen İzmir İktisat Kongresi'nin de canlı tanığıydı. Yalnız kongrede çektiği fotoğraf “yandığından” günümüze o kongre anını gösteren resmi ulaştıramadığı için bana çok dert yanmıştır...

Değil İzmir’in, Türkiye’nin en kıdemli muhabiri Rauf Lütfü Aksungur'un da yarenlerindendim. Eski Cumhurbaşkanlarımızdan Süleyman Demirel’in elinden “Şeyh-ül Muhabirin” beratı alırken ben de orada fotoğraf çekenlerden biriydim. Rauf Lütfü Ağabey'le İzmir Basın Tarihi üzerine epey muhabbetim oldu...

Değerli meslekdaşım Hüseyin Erciyas, Kent-Yaşam haber-bilgi sitesi için İzmir üzerine yazmamı istediğinde memnuniyetle kabul ettim... Evet, 26 yıllık gazete muhabiriyim ama henüz emekliliği hak edemedim. Bizim basının hali işte, senelerce sosyal güvencesiz çalıştırılmanın acı faturası böyle oluyor. Köşeme “İzmir Yareni” ismini verdim... Nedeni mi? her ne kadar İzmir’in kalbi Agora harabelerine sıfır, müstakil bir İzmir evinde, namı diğer Tellal Sokağı'nda (940 Sokak) çocukluk ve ilk gençlik yıllarım geçse de, doğum yerim Kütahya’nın Simav ilçesidir... Simav’ın “Zeybek Yarenleri” ünlüdür.

İşte o Simav yarenlerini anlatan, tanıtan bir kitapçık yayınlamıştım 1999 yılında... Altı sene kadar sonra Ankara’da bir bayan profesör tarafından mahkemeye verildim. Güya onun doçentlik tezinden alıntı yapıp milyarlarca (!) lira kazanmışım.Bayanın iki değişik sayfada Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca basılan eserini de bu alanda basılmış yayın olduğunu belirtmiş olsam da... Her ikimizin kaynağı da aynı kişi ve kişiler olmasına ve bendenizin Simav yaren kültürüyle yetişmeme rağmen davalı oldum. 2005-2009 arası devam eden mahkemem halen sonuçlanmadı, dosyam Yargıtay'da.

Konak Camisi'ndeki Kütahya çinileri

Sanıyorum 1988 yılı Nisan ayıydı. Yeni Asır Gazetesi'nde polis-adliye muhabiriyim. İşim gereği her gün Adliye'ye ve Emniyet Müdürlüğü'ne uğruyorum. Haber müdürüm o gün Valiliğe de uğramamı, oraya ziyaret edecek Çekoslovak Büyükelçisi'nin birkaç kare fotoğrafını çekmemi istedi.


O yıllar Valimiz bugünün Milli Savunma Bakanı Sayın Vecdi Gönül’dü... Vilayet Konağı'na çıkıp benden istenen fotoğrafı çektim. Valiliğin ön kapısından dışarı çıkıyordum, bir de ne göreyim? Konak Yalı Camisi duvarına merdiven dayamış iki bayan çinileri siliyor... Hemen durup ne yaptıklarını sordum. Caminin Kütahya çinilerini restore eden İzmirli sanatçının asistanları ve Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencileri olduklarını söylediler. İşte o zaman bu camimizin tarihi ve çinileri hakkında Kütahya doğumlu bir İzmirli olarak araştırmaya başladım... Edindiğim bilgileri uzatmadan sizlerle paylaşıyorum.

Tam belli olmamakla birlikte bu mescidin yapım tarihi kimi kitaplara göre 1754, kimi kitaplara göre ise 1895 yılına tarihleniyor. Efendim, bendeniz Kütahyalı olduğuma göre Kütahya kaynaklarından alıntıları sizlere sıralıyorum:

“1895 senesinde Mehmet Paşa’nın kızı Ayşe Hanım tarafından yaptırılmıştır. Tek kubbeli bu küçük eser 1. Dünya Savaşı sırasında dönemin İzmir Valisi Rahmi Bey tarfından tamir ettirilmiştir. 1964 yılında bir tamir daha geçirmiştir. Son tamirden önce dışı tamamen çinilerle kaplıymış. Bugün pencere etrafları ve alınlıklar 19.yüzyılın çok kaliteli Kütahya Çinileri ile süslüdür..”
(Kaynak: Prof. Dr .Şerare Yetkin, İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi: Atatürk’ün Doğumunun 100. Yıl Armağanı, Kütahya: 1981 - İstanbul - Sayfa 91)

Yine aynı eserin 142. sayfasında Faruk Şahin şöyle diyor:

“19.yüzyıl mimari eserlerinde görülen Kütahya çinilerinin yapım ustası, Mehmet Emin’dir. Mehmet Emin Efendi'nin çinileri ile dekore edilen mimari eserlerden ilki 1895’de yapılan İzmir Yalı (Konak) Camisidir.”

Kimdir bu Mehmet Emin Efendi? 1967 yılı Kütahya İl Yıllığı kitabının 237. sayfasında şu bilgilere yer verilmiş:

“Şehrimizde (Kütahya’da) İslam Türkler'den yetişen yegane sanatkar, Kütahyalı rahmetli Müccelit Mehmet Efendi'dir. Çini imalathanesi Balıklı Mahallesi'nde Rüstem Paşa Medresesi civarında idi. İşte bu değerli sanatkar, Metin Çini Fabrikası'nın kurucusu ve sahibi Hafız Mehmet Efendi'yi yanına alarak yetiştirmiş ve sanatın bütün inceliklerini kendisine öğretmiştir. Mücellit Mehmet Efendi öldükten sonra Hafız Mehmet Efendi 1900 yılında Metin Çini Fabrikası'nı kurmuş ve çalıştırmaya başlamıştır. 1920 yılında vefatıyla yerine oğlu Hakkı Çinicibaşı işbaşına geçmiş, fabrikanın kökleşmesini sağlamıştır. Hakkı Çinicibaşı’nın 1963 yılında vefatıyla işletmeyi oğulları Vedat ve Edip Çinici devralmış ve imalathaneleri çini üretmiştir.”

Bu bilgilere göre, Konak Yalı Camisi iki - üç defa onarım görmüş ve ilk yapıldığı şekli bozulmuştur. Ben uzmanı değilim, ama Cami alınlıklarında yer alan bugünkü Kütahya çinileri büyük bir ihtimalle 1964 yılında yapılan ikinci onarımı sırasında konmuş olmalıdır.

Caminin doğu cephesindeki bir çini üzerinde yeni harflerimizle “Metin Çini Fabrikası” ibaresi yer almaktadır. Daha sonra yazımın başında sizlere söz ettiğim gibi, 1988’lerde de İzmirli sanatçılarca Çinilerinin yamalar yapıldığını görürüz... Kütahya kitaplarında sözü edilen 19 yüzyıl çinileri ilk onarımı olan Vali Rahmi Bey zamanında (1917'de veya 1920’de tekrarı olabilir) Mescit yeniden inşasında çinileri değiştirilmiş olabilir. Konak Meydanı'nı süsleyen ve İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin simge olarak seçtiği Saat Kulesi’nin yakınında yer alan Konak-Yalı Camisi, meydanın yıllardır değişmeyen çehrelerinden olagelmiştir.

Sağlıcakla kalın...

Kaynaklar:
Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan Kütahya - İstanbul -1981 - 1982
İzmir Tarihi, Yazan: Arkeoloji Müzesi Müdürü Hakkı Gültekin, Sayfa 55
İzmir ve Ege Bölgesi - Eylül 2000 - İstanbul Özyürek Yayıncılık-Osman Yalçın, Rifat Gökçe
İzmir Valileri -1992, Sayfa 72, Mehmet Ali Keskin
Kütahya 1967 İl Yıllığı