Ata topraklarından çıkıp Türkiye'ye gelen kafiledeki bir genç kızın 120 yıllık minicik ahşap oymalı çeyiz sandığı... Geçimini tütünden, çiftçilikten sağlayan atalarının kullandığı döven, pulluk, tütün kesme bıçağı… Maharetli ellerde zar gibi yufkalarla “bureka”ların hazırlandığı bakır tepsiler, ahşap yayıklar, 200 yıllık kahve dibeği. 150 yıl önce göç edenlerin yanında taşıyıp getirdiği dönemin en değerli ev eşyaları bakır kazanlar, güğümler, tencereler... Sandaletler, fenerler... Eski nüfus kütükleri, evlilik kayıtları...Her biri anı, tarih yüklü eşyalar, dökümanlar...

İzmir'e 45 kilometre uzaklıkta bulunan Kemalpaşa ilçesine bağlı Halilbeyli köyündeki İzmir'in ilk Boşnak Evi ve Misafirhanesi şimdilik her biri dolaplar içinden gün yüzüne çıkmayı bekleyen objelere ev sahipliği yapıyor. Halilbeyli köyünün ileri gelenlerinden Mustafa Celep, Şubat ayında Kemalpaşa Belediyesi'nin desteğiyle açılan Boşnak Evi'nin ayağa kaldırılması için hem Boşnak kökenli vatandaşlardan hem de İzmir Büyükşehir Belediyesi'nden destek beklediklerini belirtiyor. 

Aynı zamanda Halilbeyli Bosna Hersek Eğitim, Kültür, Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği Başkanı olan Mustafa Celep, "Kemalpaşa Belediyesi bu ev için gereken tüm donanımı sağladı bize. Burası aynı zamanda bir misafirhane. Şu zamana kadar başta Bosna Hersek olmak üzere Amerika'dan, Hollanda, Fransa ve Almanya'dan köyümüzü ziyarete gelen vatandaşlarımızı ağırladık bu evde. Ancak burasının bir kültür evine dönebilmesi için desteğe ihtiyacımız var, eksiğimiz çok. Boşnak kökenli vatandaşlarımızın da ilgisini bekliyoruz" diye konuşuyor. 

İlk kardeş köy

Halilbeyli köyü ya da mahallesi, İzmir'in Bosna Hersek ile "köy" düzeyinde kardeşlik protokolünün yapıldığı ilk yer. 2013 yılında Bosna Hersek'in sanayi şehri Zenica'ya bağlı Gradisce köyünde yapılan kardeşlik protokolü 2017 yılında bu kez Halilbeyli'de yapılan ikinci imza ile daha da güçlenmiş. Bosna Hersek ile Türkiye’den birbirine 1851 kilometre uzaklıktaki köyler arasındaki dostluk ve kardeşlik bağı 11 yıldır artarak sürmüş. 

Gradisce köyünden gelen misafirleri ağırlamaktan mutluluk duyduklarını anlatan Mustafa Celep, "Özellikle Balkan Festivali'nde, Karşıyaka ve Gaziemir'de düzenlenen 23 Nisan Şenlikleri'nde İzmir'e Bosna Hersek'ten gelen çocuklar, gençler köyümüzde de misafir oluyorlar. Onları iki ülkenin geleneklerine uygun olarak Boşnak Evi'mizde ağırlamak istiyoruz artık. Ayrıca burasının köyümüze gelenlerin ziyaret etmekten mutluluk duyacağı, bilgileneceği, köyümüz için bir cazibe noktası olacak bir mekana dönüşmesini istiyoruz" diyor. 

Sandıkların açılma zamanı

Halilbeyli köyündeki Boşnak Evi şu anda sade, sıradan bir köy evi görünümünde. Evin salonunun girişinde üzerinde geleneksel “dimja” kıyafeti, yemenisiyle Bosna Hersek'ten köye armağan edilen bir kadın manken bulunuyor. Anı evi olarak açılan mekanlardaki dönemi yansıtan özgün giysilerin, ev eşyalarının, el işi objelerin ve eski fotoğrafların henüz sergilenmediği Boşnak Evi için sanırım şimdi sandıkların açılma zamanı. 

Boşnak kültürünü yaşatmak, gelecek kuşaklara bu kültürü aktarabilmek için sandıklardan çıkartılıp bağışlanacak özel giysilerin, objelerin, tekstil ürünlerinin özgün tasarımlarıyla sergilenebileceği, koruma altına alınabileceği cam bölmeler için desteğe ihtiyaçları olduğunu belirtiyor Mustafa Celep:

"Burada büyük annelerimizin pişirdiği lezzetleri yaşatmak istiyoruz. Köydeki maharetli kadınlarımızın yapacağı makarnalar, reçeller, tarhana, erişte gibi malzemeler burada satılabilsin, ziyaretçilerin alacağı ürünler kadınlarımıza da bir gelir olsun istiyoruz. Geleneksel teferiç şenliklerimiz ya da köyde kına gecelerimiz, özel günler için de kullanılabilecek bir mekan burası. Aynı zamanda kadınlarımız için Halk Eğitim kursları da açılabilir burada.”

Köyde hemen herkesin Boşnakça konuştuğuna da değinen Mustafa Celep, Boşnak Evi'nde bu dilin çocuklara da öğretileceği Boşnakça kursu açmayı planladıklarını anlatırken şunları söylüyor:

"Köyümüzde yaşlılarımızın sayısı her geçen gün azalıyor. 150 yıl önce bu topraklara gelen büyüklerimizle büyüyen bizler bu dili öğrendik ve yaşattık. Ancak küçük çocuklar şimdi anlasa da konuşmakta zorlanıyor. Burada açılan Aliya İzzetbegoviç Ortaokulu'nda Boşnakça dil kursu için bir sınıf açılmasını istedik. Ne yazık ki dili öğretecek ve sürekliliği olacak öğretmen bulmakta zorlandık. Bu konuda da desteğe ihtiyacımız var.”

Köyün tarihini kayda geçirmek için çabaladığını anlatan 75 yaşındaki Mustafa Celep, köylülerin seslenişiyle "Muyo", köydeki en eski kayıtların 1830-1840'lı yıllara kadar gittiğini anlatıyor. Uzun yıllar köy katibi olarak muhtarlıkta görev alan Celep, köydeki eski nüfus kütüklerini de korumayı başarmış. "Tüm dökümanları, fotoğrafları Boşnak Evi’nde sergilemek, geçmişin izini sürmek isteyenlere yol göstermek" diyor.

Halilbeyli Mahallesi Günebakan Sokak'taki Boşnak Evi'ndeki çalışmalar Halilbeyli Bosna Hersek Eğitim, Kültür, Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği'nin yoğun çabasıyla sürüyor. Derneğin ikinci başkanı Ömer Eren, sayman Recai Koşar ve Murat Öner, üyeler Neccar Er, Hilmi Doğu, Ünal Ay, 120 üyesi bulunan derneğin Boşnak Evi’ni cazibe merkezi haline getirmek için planlamalarını sürdürüyor. 

Bu yıl yapılacak ilk etkinliklerinden birinin "Puğra-Kaçamak" şenliği olmasını planladıklarını belirten Mustafa Celep, "Burada un var, yağ var, ocak da var. Puğra’mızı bereketle karmak için tüm Boşnak vatandaşlarımızı desteğe bekliyoruz" diye ekliyor. 

***

Halilbeyli'de yapmadan dönme

Ağırlıkla tarım ve hayvancılıkla uğraşılan Halilbeyli Köyü, aynı zamanda Halilbeyli Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi tarafından işletilen, İzmir'in et ihtiyacının yüzde 25'ini sağlayan önemli mezbahalarından birine de sahip. Dolayısıyla gittiğinizde ayaküstü atıştırılacak etli lezzetleri bulabileceğiniz bir yer burası. 

Kendisi besicilik yapan aynı zamanda derneğin üyelerinden Neccar Er'in açtığı Döner Evi köyün lezzet duraklarından bir tanesi.

"Yok, biz Boşnak böreği yemek istiyoruz" diyorsanız, köyün küçük fırını öğle saatlerine kadar tepsi tepsi Boşnak böreği satın alıp, köyün Mostar Köprüsü manzaralı kahvesinde oturup yiyebileceğiniz bir başka seçenek. Köyde kokoreççi, köfteci gibi çok sayıda esnaf lokantası da bulunuyor. 

Halilbeyli'de görünür lezzet duraklarının yanı sıra "Sümeyra'nın Burekası" gibi gizli kalmış, ancak siparişle ulaşabileceğiniz kişiler de var. Sümeyra Celep'in elleriyle açtığı ve İzmir'in hemen her yerine kargo ile günlük ulaştırdığı Boşnak böreklerinin lezzetine gerçekten diyecek yok. sumeyra_celep Instagram hesabından (tabii Instagram erişime açıldığı zaman) uzun süre buzlukta saklayabileceğiniz enfes börek siparişlerinizi vermeniz mümkün.